بهبود فروشگاه

مرکز مطالعات و برنامه ریزی استراتژیک

علوم نظامی و نقش آنها در تدوین

استراتژی مراکز تحقیقات دفاعی

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

 مؤسسة آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی

 دفتر سیاست پژوهی فناوری دفاعی

آذر ماه 1379

مرکز مطالعات و برنامه ریزی استراتژیک

« نقل مطالب منحصراَ با ذکر مشخصات کامل مقاله مجاز است.»

مرکز مطالعات و برنامه ریزی استراتژیک

بسمه تعالی

مقدمه

از زمان کلاوزویتس قدرت نظامی ر ا جزء یکی از فنون مملکت داری به حساب می آورده اند . این اهمیت در عصر حاضر نیز همچنان و بلکه با اهمیتی بیشتر حفظ شده که می توان قدرت نظامی را از طریق نقشی که در ایجاد بازدارندگی برای کشورها دارد. مهمتریت جنبه بعد نظامی حراست از امنیت ملی دانست . با وجود اهمیت این موضوع، بین صاحبنظران آن اجماعی کامل در عوامل تشکیل دهنده قدرت نظامی وجود ندارد اما اکثر آنها سه عامل تکنولوژی نظامی ، رهبری نظامی و کیفیت و کمیت نیروهای مسلح را در موضوع دخیل می دانند.

از بین عوامل فوق، تاریخ گذشته بشر به وضوح اهمیت تکنولوژی را در است راتژی نظامی جلوه گر می سازد، اهمیتی که در دوران اخیر و بخصوص پس از جنگ جهانی دوم پر رنگ تر جلوه می کند . مطالعات صورت گرفته در این خصوص همگی نشان دهنده آن است که در این دوران تغییر در نگرش علمی بشرو کاربردهای جنگی ایجاد شده برای علوم بود که مسیر دستیابی به تکنولوژی، کاربردها و نرخ رشد آن را شدیداَ متأثر ساخت . اگر تا قبل از این تاریخ ابداعات تکنولوژیک به نوآوریهای نظامی منجر می شد در دوران جدید، این کاربردهای نظامی بود که تکنولوژی را شکل می داد و به تبع آن تکنولوژیهای تجاری شکل می گرفتند.

چنین تغییراتی باعث شد تا در مفهوم پشتیبانی رزمندگان در عرصه های نبرد تغییراتی حاصل شود و لجستیک نوین به معنی پشتیبانی علمی و تحقیقاتی از بنیه دفاعی کشورها با هدف تأمین و تقویت قدرت نظامی و بخصوص ارتقاء بعد تکنولوژیک آن مطرح گردد. پیرامون این موضوع و لزوم تقویت بنیه دفاعی کشور ها از طریق ایجاد پایگاههای اصیل

علم و تحقیق و نیز ذکر موارد موجود آن در سطح جهان، این مرکز در مقاله ای با عنوان « امنیت ملی و قدرت نظامی، نقش پشتیبانی علمی و تحقیقاتی » به تقصیل سخن رانده است . با توجه به اهمیت موضوع پشتیبانی دفاعی و مسئولیتی که از این حیث م توجه مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی است و بعنوان تکمله ای بر بحثهای گذشته، مقاله

حاضر به بیان جایگاه و اهمیت علوم و دانشهای نظامی در عرصه حیات دفاعی کشورها پرداخته و در انتها گزینه ای مشخص را بعنوان یک استراتژی برای مؤسسه پیشنهاد می دهد.

مرکز مطالعات و برنامه ریزی استراتژیک

نقش دفاع در ایجاد و توسعه علوم

تاریخچه

یکی از مهمترین دلایل پیشرفت بلاوقفه علوم و فنون در طول تاریخ رفع نیازهای دفاعی بوده است و به اعتقاد عموم صاحبنظران این روند در آینده نیز با شتابی فزونتر ادامه خواهد یافت . هر ملتی برای دفاع از خویش نیازمند آن بوده که سازوکارهای لازم را تدارک ببیند و چنین تکاپویی به طور طبیعی موجبات رشد و توسعه زندگی بشر را

فراهم آورده است. با نگاهی به تاریخ علوم و فنون می توان به سرعت دریافت که بسیاری از دستاوردهای علمی در ابتدا با هدف رفع نیازهای دفاعی حاصل شده اند و سپس به حو زه های دیگر گسترش یافته اند . حتی تأسیس برخی رشته های علمی نیز بدواً بر مبنای انگیزه های نظامی صورت پذیرفته است . به عنوان مثال رشته مهندسی شیمی برای نخستین بار در ارتش ناپلئون ایجاد گردید . واحد مهندسی ارتش فرانسه پی برده بود که مهندسین مکانیک برای طراحی فرایندهای شیمیایی به شیمیست ها وابسته هستند لذا جهت رفع این نیاز به تعریف رشته مهندسی شیمی اقدام نمود که ترکیب خاصی از دو رشته «مهندسی مکانیک» و «شیمی» است. هر سه رشته اصلی علوم پایه – یعنی فیزیک، شیمی و ریاضی- توسعه بخشهای مهمی از خود را مدیون نیازهای دفاعی بوده و هستند. در زمینه شیمی می توان حتی نشانه هایی را در دوران قبل از میلاد پیدا نمود . بر اساس برخی مدارک موجود، مردم آن ایام با ابداع برخی فنون خاص موفق شده بوند تا غلظت الکل حاصل از تخمیر مواد طبیعی را تا حد صد در صد افزایش دهند و از آن به عنوان ماده این آتش زا جهت مقاصد جنگی استفاده نمایند . چینی های کهن موفق به ساخت مواد منفجره و نیز مواد آتش بازی شده بودند . همچون افزایش قدرت نظامی آلمان در قرون نوزده و بیست به دلیل پیشرفت آن کشور در علوم و صنایع شیمیایی بود . انگلیس و فرانسه نیز پس از مواجه شده با این واقعیت بود که حاضر به تحمل بودجه های هنگفت تحقیقاتی جهت توسعة صنایع شیمیایی خویش شدند . بسیاری از کشفیات مهم شیمیایی با انگیزه هایی کاملاً نظامی صورت پذیرفته اند. اختراع دینامیک توسط نوبل نه تنها چهره جنگ را دچار تحولی اساسی ساخت بلکه روند توسعه تمدن بشری را نیز شتابی نمایان بخشید . استفاده از عواید این اختراع نظامی برای تشویق دانشمندان را می توان از

نشانه های سمبلیک در هم آمیختگی کاربردهای نظامی و غیر نظامی علوم دانست . توسعه صنایع پلیمری در اوایل قرن مرکز مطالعات و برنامه ریزی استراتژیک  جاری معلول نیازهای دفاعی بود . ساخت اولین لاستیک مصنوعی در جهان به دلیل نیاز شدید آلمان به لاستیک در زمان جنگ بود. شافت، وزیر دارایی معروف آلمان در زمان جنگ جهانی دوم طرفدار تهیه و ذخیره لاستیک طبیعی بود ولی هیتلراعتقاد داشت که با چنین اقدامی نمی توان نیازهای یک جنگ بلند مدت را تأمین نمود و لذا دستور داد که برنامه لاستیک مصنوعی بدون هیچگونه توجهی به هزینه های آن دنبال گردد . شدت یافتن جنگ وضرورت تولید

هر چه سریعتر لاستیک موجب شد با فرایند توسعه لاستیک مصنوعی برای اولین بار در طول تاریخ صنایع شیمیایی به مرحله تولید انبوه وارد شود . این اتفاق اندکی بعد در مورد بمب اتمی نیز رخ داد و 1 بدون عبور از فاز پایلوت پلنت آمریکائیها جهت صرفه جویی در زمان با دور زدن فاز پایلوت به طور مستقیم بمب را در مقیاس اصلی تولید نمودند .

اجرای فرایند توسعه بدون عبور از مرحله پایلوت که برای نخستین بار به دلیل نیازهای جنگی صورت پذیرفت اکنون درک ضرورت اتخاذ چنین تصمیمات ریسک آمیزی در زمان 2 از پیشرفتهای قابل ملاحظه ای برخوردار شده است .

جنگ چندان دشوار نیست و در واقع پیشرفت جهش وار علوم و فنون در زمان جنگ از همین واقعیت ناشی می شود .

مورد قابل ذکر دیگر پلی اتیلن است که برای نخستین بار در زمان جنگ جهان ی دوم تولید گشت. این ماده که اکنون مهمترین و پر مصرفترین پلاستیک در جهان به شمار می آید برای نخستین بار در زمان جنگ جهت ساخت عایق کابل رادار زیر دریایی مورد استفاده قرار گرفت . ورود پلیمرهای مصنوعی به حوزه داروسازی نیز بر اساس نیازهای جنگی

صورت پذیرفت. پلی وینیل پیرولیدون که به عنوان منبسط کننده پلاسمای خون به کار گرفته شده بود می توانست پس از خونریزیهای شدید مانع سکته قلبی گردد . فرماندهان نظامی متفقین پس از پیاده شده در افریقا و یافتن پودرهای پلیمری ذخیره شده در انبارهای تصرف شده آلمانی به شدت گیج شدند زیرا واقعاً نمی توانستند کاربردی غیر نظامی برای آن تصور کنند . با گسترش گازهای مسمومیت زا بتدریج سلاحهای شیمیایی هم از نقش تعیین کننده تری در نبردها برخوردار شدند. تحقیقات وسیعی برای تولید مواد جنگی شیمیایی صورت پذیرفت که نتایج ارزشمندی را نیز در زمینه تولید آف ت کشها، سموم غیر نظامی و داروسازی به بار آورد وپیدایش شاخه مهمی را درعلم شیمی باعث

گشت.

ریاضیات نیز از کاربردهای گسترده ای در امور نظامی برخوردار بوده است . پیدایش شاخه ای موسوم به ریاضیات جنگ به وضوح نشان دهنده قابلیتهای بالای علم ریاضی در رفع نیازهای جنگی است. از قرن هفدهم به بعد در بسیاری از مراکز نظامی غرب، دپارتمانهای ریاضیات جنگ تأسیس شدند . تفوق دریایی انگلیس در قرون هفده، هجده و نوزده را تا حد زیادی ناشی از بهره گیری بریتانیایی ها از علوم ریاضی در طراحی تاکتیکهای جنگی می دانند.

1 .پایلوت پلنت (Plant Pilot (سیستمی است که مطابق کارخانه اصلی تولید کننده محصول طراحی و شبیه سازی شده است و آخرین مرحله از مراحل توسعه قبل از تولید در مقیاس کارخانه ای است . در صنایعی که تولید انبوه داشته و در آنها محصولات، فرایندها و تجهیزات پیچیده توسعه یابند معمولاً فاز پایلوت اجرا می گردد چون به ارائه بهتر محصول و هزینه های کمتری می انجامد.

2 .هم اکنون در متدلوژیهای تحقیق در مهندسی موا ردی وجود دا رد که در آنها توسعه محصولات تکنولوژیکی بدون عبور از فاز پایلوت صورت می گیرد. توسل به چنین شیوه هایی در تولید محصولات دفاعی بعنوان روشهای میان بر در کشورهای توسعه نیافته ای

که مورد تهدید نیز هستند باید مورد توجه قرار گیرد.

مرکز مطالعات و برنامه ریزی استراتژیک

در شاخه فیزیک نیز رشد ب سیاری از گرایشها عمدتاً بر اساس انگیزه های نظامی صورت پذیرفته است . اختراع بمب اتم به دنبال خود توسعه سریع فیزیک هسته ای و متعاقباً صنایع هسته ای را در برداشت . لیزر، رادار، که برخی فناوریهای زیر شاخه ای مثل یکسوکننده های نیمه هادی را نیز به دنبال داشت، هدایت و کنترل، ماهواره،موشک،

علوم و تکنولوژی هوا فضا، سنجش از راه دور و غیره همگی از جمله مواردی بودند که عمدتاً در ارتباط با اهداف نظامی توسعه یافتند و سپس در عرصه های غیر نظامی از کاربردهایی مؤثر برخوردار گشتند . جان باردین، یکی از دانشمندان فعال در سلسله تحق یقاتی که به اختراع تزانزیستور منجر گشت در سخنرانی سال 1956 خود به مناسبت دریافت جایزه نوبل چنین گفت : «ماتوانستیم از پیشرفتهای مهمی که در طول سالهای جنگ در رابطه با ساخت آشکار سازهای سیلیکون و ژرمانیم حاصل شده بود، بهره برداری کنیم».

علاوه بر موارد مذکور می توان به علوم فراوان دیگری نیز اشاره نمود که از کاربردهایی گسترده در زمینه های نظامی برخوردارند مثل مواد دارای عملکرد بالا، کامپوزیتها، بیو تکنولوژی، علوم و مهندسی دریایی، طب رزمی، مهندسی نظامی که موضوعاتی از قبیل راه سازی، پل سازی، احداث تونل و ساخت بناها ی محکم زیر زمینی و غیره را شامل می شود، مهندسی ژنتیک و انفورماتیک . اختراع بزرگی چون اینترنت که با قدرت عظیم در حال تغییر چهره جهان است در ابتدا به دلیل نیازهای دفاعی پدید آمد و در وزارت دفاع آمریکا مورد استفاده قرار گرفت . انقلاب انفورماتیک موجب بروز تحولی اساسی در شکل جنگ شده است . نخستین نمونه از این گونه نبردها در خلیج فارس و میان نیروهای متحد به رهبری آمریکا با عراق رخ داد.

وضعیت جاری

با توجه به اهمیت و نقش تعیین کنندة علوم و تحقیقات دفاعی، اغلب کشورهای پیشرفته جهان با هدایت وزارت دفاعی خویش توانسته اند به ایجاد تعاملی فعال و سودمند میان مجموعه های آموزشی، تحقیقاتی و دفاعی خویش نائل » به تبین 1 آیند. وزارت دفاع آمریکا در سال 1992 با انتشار گزارشی تحت عنوان «استراتژی علم و تکنولوژی دفاع

استراتژی علوم و تکنولوژی دفاعی ایالات متحده آمریکا در فاصله زمانی سالهای 2005 – 1990 پرداخت. وزارت دفاع آمریکا جهت تدوین این استراتژی ابتدا به تعیین قابلیتها و استعدادهایی پرداخت که باید جهت دسترسی به آنها گذاشت. بر این مبنا، هفت پیشران به شرح زیر تعیین گردیدند: 2 تلاش گردد و نام این قابلیتها را پیشران ارتباطات و نظارت جهانی، ح مله دقیق، دفاع و برتری هوایی، کنترل دریا و برتری در زیر آب، رزم زمینی پیشرفته، محیطهای مصنوعی و تکنولوژیهای اقتصادی کننده تولید . وزارت دفاع آمریکا در ادامه مطالعات خود به این نتیجه رسید که دستیابی به این پیشرانها مستلزم توسعه 11 حوزه تکنولوژی کلیدی به شرح زیر است: کامپیوتر، نرم افزار، این سند، طرح استراتژیک برای برنامه علم و تکنولوژی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا را ارائه می نماید و مبنای تصمیمات و اقدامات و فراهم کننده مبانی برنامه ریزی بلندمدت و کوتاه مدت برای دستیابی به نتایج علمی و تکنولوژیهای پیشرفته دفاعی در پانزده سال بعد از شروع برنامه می باشد. اصل سند و متن ترجمه شده آن در منابع این مرکز موجود می باشد.

سنسور، شبکه های ارتباطی، وسایل الکترونیکی، آثار زیست محیطی، مواد و فرایندها، ذخیره سازی انرژی، رانش و تبدیل انرژی، اتوماسیون طراحی و فصل مشترکهای انسان با سیستم . وزارت دفاع آمریکا بر اساس این مطالعه دریافت که توسعه این تکنولوژیهای کلیدی مستلزم بهره گیری از 12 رشته علوم و مهندسی به شرح زیر است و تأکید نمود

که توجه به این رشته ها باید در صدر علائق بخشهای دفاعی قرار گیرد زیرا این رشته ها از پتانسیل دراز مدت بالایی برای مشارکت در توسعه تکنولوژیهای کلیدی و نیز رفع سایر نیازهای دفا عی برخوردارند: علوم کامپیوتر، ریاضیات، علوم عصبی وادراکی، بیولوژی و پزشکی، علوم زمینی، علوم فضایی و جوی، علوم دریایی، شیمی، فیزیک، الکترونیک، مواد و مکانیک.

وزارت دفاع آمریکا در این تحقیق که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به مرحله اجرا درآمده است تلاش نموده تا به کشف یا ایجاد آن دسته از علومی بپردازد که تاکنون در برنامه های نظامی دیده نشده اند . در این گزارش تأکید شده که مواجهه با تحولات ناگهانی و غیر منتظره تکنولوژیکی صرفاً از این طریق ممکن است . برمبنای این تحقیق هم یافته های کاملاً جدید علمی و هم دستاورد های موجود از قبل برای توسعه تجهیزات، استراتژیها و تاکتیکهای پیشتاز نظامی کاملاً ضروری هستند . وزارت دفاع آمریکا برمبنای این تحقیق، اقدامات زیر را مورد تأکید قرار داده است:

-کشف پدیده های تازه در بخش هایی از ریاضیات، فیزیک، مهندسی، علوم زیستی و زیست محیطی که قابلیت بالایی برای استفاده در مقاصد دفاعی دارند و نیز توسعه عمیقتری که برای بهره گیری از قابلیتهای نظامی این علوم لازم است.

- جستجوی دقیقتر منابع علم و دانش در سراسر جهان و کشف سریع یافته های و پیشرفتهای علمی در هر نقطه از کرة ارض

-تسهیل انتقال نتایج تحقیقات ذی ربط به مراحل بالاتر سیکل توسعه دفاعی

-تقویت زیر ساخت تحقیق در آزمایشگاههای دفاعی و آزمایشگاههای دانشگاهی و خصوصی مرتبط با وزارت دفاع .

تحقق این مقصود مستلزم آموزش دانشمندان و مهندسین در رشته های کلیدی مورد نیاز بخش دفاع نیز می باشد.

-تسهیل انتقال نتایج تحقیقات دفاعی به بخشهای مختلف اجتماعی و غیر دفاعی در موارد ممکن.

منافع و نتایج حاصل از تحقیقات همواره در درازمدت ظاهر می گردند و تأثیراتی عمیق را، خواه آرام و خواه انقلابی، بر جای می گذارند . بر این اساس کاملاً بدیهی است که وجود ثبات بالا در زمینه هایی چ ون پرورش نیروی کارآمد، قوانین، بودجه و غیره کاملاً ضروری می باشد . در نمونه مورد مطالعه ما نیز وزارت دفاع آمریکا به عنوان نهادی که بیشترین نیاز را به دستاوردهای تحقیقات دارد همواره از مهمترین پشتیبانان تحقیقات علمی در کلیه سطوح . با مروری سریع بر ا طلاعات منتشر شده می توان دریافت که بخش مهمی از بودجه کل اختصاص یافته به 1 بوده است

1 .در دوران جنگ سرد نیز اولویت تحقیقات نظامی در بودجه تحقیقاتی همه کشورهای غرب - و همچنین شوروی و اقمار آن - منعکس بوده است. اگر به بودجه تحقیقات علمی آمر یکا در سال 1968 نگاهی بیفکنیم می بینیم که از مجموع کل 57 میلیارد دلار بودجه تحقیقات علمی، نزدیک به 40 میلیارد دلار مربوط به تحقیقات وزارت دفاع است، 5 میلیارد دلار بودجه تحقیقاتی وزارت  تحقیقات پایه از محل بودجه وزارت دفاع بوده است و سهم وزارت دفاع در این زمینه به مراتب چشمگیرتر از سایر بخشها ( فدرال، ایالتی و خصوصی) می باشد. بودجه وزارت دفاع به طور مشخص در زمینه هایی هزینه می گردد که سایر بخشها تمایلی به کار بر روی آنها ندارند . به طور نمونه وزارت دفاع آمریکا در رشته های زیر دارای بیشترین سهم در تحقیقات پایه می باشد : مهندسی برق، علوم مواد، ریاضیات کاربردی و علوم کامپیوتر . این رشته ها از اهمیت بالایی برای بخش دفاع برخوردارند.

مسئولان برنامه ریزی دفاعی آمریکا با آگاهی از اینکه تفوق نظامی صرفاً از طریق علمی و تکنولوژیکی حاصل می گردد و نیز اینکه چنین تفوقی صرفاً از طریق سرمایه گذاری بر روی منابع انسانی و حمایت جدی و سازمان یافته از آموزش و تحقیق به دست می آید، همواره بخش م همی از بودجه دفاعی خود را به توسعه منابع انسانی و علم و تحقیق اختصاص داده اند. آمریکاییان همواره این سیاست را نقطه قوت خود می دانستند و با استناد به آن پیشگویی می کردند که در رقابت نظامی با شوروی ها، که تفوق نظامی را عمدتاً در قالب افزایش کمی تسلیحات و تجه یزات دنبال می کردند قطعاً برنده خواهند بود . به عنوان نمونه در سال 1984 دو تن از کارشناسان امور دفاعی مجتمع ایالات متحده به نامهای «ویلیام پری» و «لاری سامنی» در مقاله ای تحت عنوان «برنامه مدارات مجتمع با سرعت بسیار بالا » با استناد به شواهد موجود پیشگویی کر دند که هر چند شوروی در تمام زمینه ها از تولید نظامی بالاتری برخوردار است ولی باز هم رقابت نظامی را خواهد باخت زیر آمریکا از امتیاز مؤثری برخوردار است، یعنی تفوق علمی و تکنولوژیکی . این مقاله که در کتابی با عنوان « مروری بر تحقیق و توسعه نظامی ایالات متحده » به چاپ رسیده و توسط دانشگاه MIT انتشار یافته است، همچنین مهمترین دلیل تفوق علمی و فنی آمریکا را توجه بیشتر به نیروی انسانی و ایجاد ارتباطی تنگاتنگ میان تحقیقات دفاعی و جامعه علمی و آموزشی این کشور دانسته است.

آمریکا با اعتقاد به واقعیت مذکور تلاش نموده تا ساختاری کارآمد برای پشتیبانی علمی و فنی از نظام دفاعی خود . ضمن 1 فراهم آورد. اغلب دانشگاههای معتبر آمریکا از تشکیلاتی رسمی برای حمایت از نیازهای دفاعی برخوردارند انرژی (که شامل تحقیقات هسته ای و مربوط به سلاحهای هسته ای است ) و نزدیک به 4 میلیارد دلار بودجه تحقیقات فضایی است .

بنابراین نزدیک به 48 میلیارد دلار از جمع 57 میلیارد دلار به تحقیقات نظامی و رشته های وابسته به آن اختصاص پیدا می کند . [ نقل از مجلة Science ،دورة 227 ،صفحه 726 ،سال 1985[

1 .بعنوان مثال در دانشگاه Cornell بخشی تحت عنوان «برنامه مطالعات صلح» در دانشگاه MIT مجموعه ای تحت عنوان«برنامه علم و تکنولوژی امنیت بین المللی » (PSTIS ،(در دانشگاهLaner بخشی با عنوان «مرکز مطالعه کنترل تسلیحات و امنیت بین المللی» فعالیت دارند. بعلاوه دانشگاههای متعددی در حال حاضر به تأسیس م راکز استراتژیکی چون «مرکز روابط بین المللی» و یا «مرکز مطالعات استراتژیک» اقدام نموده اند. علاوه بر آمریکا در سایر کشورهای پیشرفته نیز وضعیت مشابهی مشاهده می گردد . به طور مثال در انگلستان سازمانهای متعددی در این زمینه وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از «کالج نظامی سلطنتی علم» و «مؤسسه نیروهای متحد سلطنتی برای مطالعات دفاعی » که مورد اخیر به طور آزاد آز بخشهای دولتی، دانشگاهها، صنایع و بخش بازرگانی دانشجو می گیرد. مباحث مورد علاقه این مرکز عبارتند از : استراتژی، تاکتیک، لجستیک، جنبه های فنی دفاع در دنیای مدرن و مسائل انسانی مرتبط با امور دفاع . بعلاوه «مؤسسه سلطنتی امور بین المللی » مرکزی است که نتایج حاصل از مطالعات نظامی خود را در فصلنامه ای با عنوان«امور بین المللی» منتشر می سازد.

اینکه حسب مورد اقدام به تأسیس رشته ها و گرایشهای جدید مطالعاتی می نمایند . بطور نمونه در جریان جنگ فالکلند (مالویناس) حجم عظیمی از اخبار درمورد جزئیات این نبرد منتشر گشت و مسئولان ذیربط را وادار ساخت تا برخی تمهیدات را جهت حفظ و رعایت مصالح نظامی به مرحله اجرا در آورند . این ضرورت در ادامه موجب پیدایش شد که اکنون در برخی دانشگاهها تدریس شده و کتابهای 1 یک رشته علمی جدید به نام «روابط عمومی دفاعی» متعددی نیزبا این موضوع منتشر شده اند.

علوم نظامی

تعریف

علوم نظامی در مفهوم خاص خود به شاخه ای از مطالعات نظامی اطلاق می شود که هدفش کشف قوانین حاکم بر عملیات نظامی است . استفاده از این قوانین جهت حل مشکلات و دستیابی به اهداف نظامی را «هنر» جنگ می گویند. از این نظر جنگ شامل دو عنصر اساسی است، علم و هنر، که این دو مقوله عمدتاً در حوزه فعالیت دانشگاههای علوم جنگ قرار می گیرند . اما آنچه که مورد نظر این نوشتار است، علم به مفهوم عام آن یعنی «کشف

حقیقت» می باشد. علم به معنای کشف حقیقت می تواند از جنبه های مختلفی با امور دفاعی در ارتباط باشد.

با جستجوی مختصر در متون و منابع علمی می توانیم آثار فراوانی پیدا کنیم که دارای گرایش نظامی هستند . این امر حکایت از کاربرد گسترده رشته های مختلف علوم در زمینه های دفاعی دارد . به طور مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد: سیستمهای میکرو پروسسور نظامی، آیونیک نظامی، میکرو ویو نظامی، هوافضای نظامی، علوم دریایی

نظامی، تحقیق در عملیات نظامی، پیرو تکنیک نظامی، تکنولوژی نظامی، خودروهای نظامی، جنگ اطلاعاتی، میکرو کامپیوترهای نظامی، پردازش داده نظامی، مخابرات نظامی، پیش رانش نظامی، حمل و نقل نظامی، مدل سازی در امور نظامی، بالستیک نظامی، مدیریت جنگ و استراتژی، شیمی مواد منفجره، علوم هسته ای، احتراق، متالوژی نظامی، کامپوزیت، شبیه سازی نظامی، تکنولوژیهای اطلاعاتی، تکنولوژیهای اتصال در سازه های دریایی و هوایی، خوردگی نظامی، مهندسی ژنتیک، بیوتکنولوژی و .... در یک تقسیم بندی دیگر، برخی علوم به طور مشخص دارای کاربردهای نظامی هستند مثل طب رزمی، جنگ روانی، جنگ شیمیایی، شیمی ناریه و غیره همچنین بسیاری از علوم، علاوه بر کاربردهای غیر نظامی از کاربردهای نظامی گسترده ای نیز برخوردارند مثل هوافضا، هدایت و کنترل، فیزیک هسته

ای، بیو تکنولوژی، پلیمرو کامپوزیت، مهندسی ژنتیک، مخابرات و ارتباطات و ... .

در حال حاضر تعدادی از رشته های علمی و فنی با پسوند یا پیشوند «نظامی» در برخی از دانشگاههای جهان به مرحله اجرا در می آیند، به طور مثال رشته هایی چون شیمی نظامی، فیزیک نظامی و یا مهندسی مکانیک نظامی .

دانشگاههای نظامی در بسیاری از کشورهای جهان دارای انستیتوهای متعددی در زمینه های مختلف علوم و مهندسی هستند و از رشته های عام مثل شیمی، فیزیک و ریاضی تا رشته های خاصی چو ن طراحی، توسعه و تست مهمات را ارائه می نمایند. این وضعیت درکشورهای بهره مند از سیستمهای متمرکز تحت کنترل دولت با وضوح بیشتری قابل

رؤیت می باشد. به طور مثال در کشور چین، دانشگاهها و رشته های نظامی دارای مرزهای قابل تشخیصی با سایر دانشگاهها و رشته ها می باشن د و وزارت دفاع دارای دو تشکیلات مجزا یکی برای اداره صنایع و دیگری برای هدایت، آموزش و تحقیقات می باشد.

علیرغم چنین واقعیات آشکاری در روی آوری کشورهای صنعتی به موضوع علوم نظامی و با وجود نقش انکارناپذیر و با اهمیت آن در تقویت بنیه دفاعی، درکشور ما متأسفانه در دویست سال گذشته و به خصوص تا قبل از جنگ تحمیلی، به دلیل عدم احساس نیاز به آن و طرح نشدن موضوعاتی چون دفاع و امنیت ملی هیچگاه پایگاه علمی و تحقیقاتی معتبری برای حمایت از تفکر و دانش دفاعی وجود نداشته است . اکنون به نظر می آید که بستری مناسب برای توسعه دانش نظامی فراهم آمده است . دانش نظامی باید به عنوان یک هدف و نه یک وسیله مورد توجه قرار داده شود و تنها در چنین حالتی است که می توان به منافع آن، نخست در زمینه های دفاعی و سپس در زمینه های غیر دفاعی امیدوار بود. با تعریف، ایجاد و توسعه «علوم نظامی» می توان قدرت تولید محصولات نظامی را بالا برد، به ایجاد ارزش افزوده در تکنولوژیهای پیشرفته پرداخت و تولید ناخالص ملی را افزایش داد.

مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی و علوم نظامی بر اساس آنچه گفته شد و شواهد موجود، می توان پیش بینی کرد که عدم وجود یک پایگاه علم ی معتبر در کشور برای حمایت از دانش دفاعی موجب پیدایش خلاءای اساسی شده است که رفع آن از ضرورتی ویژه برخوردار است و باید در صدر توجه برنامه ریزان دفاعی کشور قرار گیرد . به نظر می آید که مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی دفاعی، با ، شایسته ترین نهاد برای عهده دار شدن چنین مسئولیتی است چرا 1 توجه به مسئولیتها و وظایف مصرح در اساسن امه آن که جایگاه قانونی و امکانات مادی و معنوی آن به خوبی عهده دارشدن چنین وظیفه ای رامیسر می سازد . مؤسسه باید با معتبر تلقی نمودن مفهوم علوم نظامی به تعریف مرزهای مشخصی برای علوم نظامی بپردازد و ق ابلیتها و چارچوبهای معینی برای رشته های مختلف علوم ایجاد نماید . این امر دارای منافع قابل توجهی می باشد و علاوه بر ایجاد پشتوانه محکمی برای توان دفاعی کشور موجب تبیین استراتژی مؤسسه در کلیه زمینه ها می گردد.

بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که مؤسسه در راستای انجام رسالت خویش باید الزاماً به کسب و توسعه دانش دفاعی بپردازد. در این راستا بسیاری از رشته های موجود را می توان به سادگی با افزودن یک پسوند یا پیشوند به رشته های خاص نظامی تبدیل نمود مثل طب رزمی، شیمی ناریه، برنامه ریزی نظامی، روانشناسی جنگ و دیپلماسی نظ امی.

بسیاری از رشته ها نیز دارای کاربردهای گسترده دفاعی هستند و می توان آنها را در قالب برخی گرایشهای خاص نظامی به دقت تعریف و طراحی نمود مثل هدایت و کنترل، مواد پیشرفته، مخابرات و ... .

1 .بر اساس ماده 4 اساسنامه مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، «هدف مؤسسه آموزش و پژوهش جهت ارتقاء سطح علوم و تکنولوژی دفاعی و نیل به خودکفایی در صنایع نظامی می باشد».

نکته مهمی که در این رابطه نباید هیچگاه از نظر دور بماند آن است که مؤس سه به هنگام توسعه علوم نظامی با هدف ایجاد پشتوانه علمی و فنی برای امنیت ملی کشور باید به تمام ابعاد امنیت توجه داشته باشد . امنیت ملی دارای ابعاد گوناگونی است از قبیل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی . این ابعاد به شدت در هم تنیده هستند و توجه به بعد نظامی نباید مؤسسه را از سایر ابعاد غافل نگه دارد . اکنون دوران «پسا جنگ سرد» آغاز شده، انتظار می رود که در این دوره نبردهای گرم و خونبار به شدت کاهش یابند و جای خود را به نزاعهای دیپلماتیک، اقتصادی و فرهنگی بدهند. دنیای آینده قطعاً شاهد تحولی اساسی در مفهوم دفاعی خو اهد بود. اکنون دوران نظم نوین جهانی فرا رسیده و شاهد هستیم که فرایند جهانی شدن اقتصاد، سیاست، صنعت و حتی فرهنگ با شتاب در حال پیشروی است و عکس العملهای متفاوتی را در گوشه و کنار جهان باعث شده است . عصر ارتباطات و دهکده جهانی در حال شکل گرفتن است. پیمانهای منطقه ای و جهانی به سرعت در حال گسترش هستند . در دنیای آینده احتمالاً از دانش و امکانات نظامی خود باید در پیمانهای نظامی و منطقه ای استفاده کنیم و نه فقط در میادین نبرد . این واقعیت به وضوح نقش

«دیپلماسی نظامی» را در حفظ امنیت ملی مشخص می سازد . سیستم دفاعی ما باید از « دیپلماسی نظامی بازدارنده» و قواعد و نیازمندیهای آن به خوبی آگاهی داشته باشد تا در مواقع لزوم بتواند با سایر نهادهای ذیربط بنحو مؤثری همکاری نماید. باید این واقعیت را پذیرفت که جنگ در دنیای نوین علاوه بر قالب نظامی در قالبهای سیاسی، صنعتی، اقتصادی و فرهنگی نیز بروز می کند و لذا مجموعه دفاعی جهت صیانت از امنیت ملی باید به تمام این مقوله ها در حدی شایسته توجه نماید. و لذا بر خلاف آنچه که عموماً تصور می شود لازم است تا پیرامون این موضوعات – که مستقیماًبه «ارزشها»ی مصرح در تعریف امنیت ملی وابسته هستند ولی ظاهراً قالبی غیر نظامی دارند – در مجموعه های دفاعی بحث و تصمیم گیری صورت گیرد . لازمه این امر گسترش محدوده علوم نظامی به موارد فوق الذکر است. مبحث امنیت ملی حتی ارزشهای مذهبی، ملی و فرهنگی را نیز شامل می شود و لذا تحکیم امنیت ملی مستلزم تقویت این قبیل ارزشها نیز می باشد. اگر اکنون در مرزهای ما جنگ یا تهدید مستقیمی وجود ندارد نباید این مطلب به منزله عدم وجود هیچگونه تهدیدی بر علیه امنیت ملی تلقی گردد . در حال حاضر حفظ امنیت ملی مستلزم توجه به پیمانهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی است . بسیاری از موضوعات کشوری در مرزهای خاصی با مباحث دفاعی درگیر می شوند و این واقعیتی است که نباید از دید برنامه ریزان و سیاستگزاران امور دفاعی کشور پنهان بماند .

مؤسسه با توجه به جایگاه و اعتبار قانونی خویش باید کلیه مقولات مرتبط با دفاع و امنیت ملی را بنحو شایسته ای موردتوجه قرار دهد و روشهای مؤثری برای مشارکت سیستماتیک بخش دفاع در کلیه زمینه های مؤثر بر امنیت ملی پیدا نماید. در چهارچوب استراتژی توسعه علوم نظامی می توان این نیازها را بدرستی شناسایی کرد و از طریق تعریف و گسترش دانشهای لازم به طور نهادینه به رفع آنها اقدام نمود . مؤسسه بدین طریق خواهد توانست مقوله دفاع را از منظری غیر تسلیحاتی نیز مورد توجه قرار دهد.

در حال حاضر کاملاً بدیهی است که مباحثی چون تدوین رژیم حقوقی دریای خزر ویا مبارزه با قاچاق و ترانزیت مواد مخدر و جریانهایی که به قصد براندازی تهدیدکننده امنیت داخلی ان د از مهمترین عوامل مرتبط با امنیت ملی  هستند و لذا دخالت بخش دفاع در آنها کاملاً ضروری می باشد . تعریف رشته هایی چون دیپلماسی نظامی می تواند پایه های علمی مورد نیاز برای مداخله بخش دفاع در این عرصه ها را فراهم آورد.

چگونگی اجرا

اساساً رسالت کلان مؤسسه را م ی توان حول دو محور آموزش و پژوهش علوم دفاعی و نظامی تبیین نمود . که نتیجه این فعالیتها در صورت انجام صحیح آن منجر به ارتقاء سطح علوم و تکنولوژی دفاعی می گردد . ایجاد پایگاههای اطلاعاتی، انجام تحقیقات (بصورت research by (و انجام فرآیندهای استاندارد سازی، مراح ل اصلی متد پیشنهادی هستند. در این متد، تعریف پروژه های تحقیقاتی از درون پایگاههای اطلاعاتی صورت گرفته و تحقیقات انجام شده بر اساس نیازهای موجود و با هدف تولید در جهت تقویت بنیه دفاعی ( و نه بر اساس تقسیم بندی های موجود از قبیل پایه ای، کاربردی، توسعه ای و ...) خواهند بود. نتایج چنین تحقیقاتی که برخاسته از نیازهای واقعی بخش دفاع و مبتنی بر امکانات موجود است و نیز نتایج تولیداتی که در سایر مجموعه های دفاعی انجام می شود را می توان با اعمال استانداردهای خاص و البته تنها با لحاظ کردن خصوصیات و مشخصات مورد نظر د ر محصولات دفاعی به سطح مطلوب ارتقاء داد . برای ایجاد رابطة آرمانی بین آموزش و تحقیق از نتایج چنین پژوهشهایی می توان به عنوان خوراک واحدهای آموزشی استفاده کرد و از نیروهای آموزش دیده آن متقابلاً در تقویت ساختار تحقیقات دفاعی و ایجاد فضایی مناسب برای تدوین استراتژی این تحقیقات بهره جست.

استراتژی تعریف و توسعه علوم نظامی دقیقاً با اهداف مؤسسه و راهکارهای اجرایی آن که در بالا تشریح شد هماهنگ است. با زمینه سازی و تعریف صحیح علوم نظامی می توان به پایگاههای اطلاعاتی خاص از رشته های مختلف علوم دست یافت و تحقیقات دفا عی را از طریق اجرای صحیح فعالیتهای استانداردسازی نهادینه کرد . بعلاوه، پایگاههای اطلاعاتی تشکیل شده در شاخه های مختلف علوم نظامی از طریق تولید محصولات علمی، تعریف رشته و تربیت نیروهای متخصص در رشته های مختلف علوم دفاعی کارک رد 1 های میانی و پژوهشهای چند رشته ای آموزشی موسسه را نیز تقویت می کنند . تعریف تخصصهای جدید و بومی و متناسب با نیاز، هماهنگی در سیاستگزاری علمی و تکنولوژیکی بخش دفاع، شناسایی نیازهای دفاعی و ... از مواردی هستند که علاوه بر تعریف پروژه های تحقیقاتی از دیگر مزایای این پایگاهها محسوب می شوند.

در بحث اجرای فعالیتها نیز لازم است تا مؤسسه بخشهای قابل انجام توسط سایر مجموعه های دفاعی و غیر دفاعی را به آنها واگذار کرده و صرفاً با هدف ایجاد کانونی بی نظیر از دانش و تحقیق نظامی، تنها مدیریت و سرپرستی امور را عهده دار گردد. در مدیریت امور نیز ایجاد سا زمان مدیریت پروژه ای، مدیریت بر بودجه ها و گزارش دهی صحیح و نیز نظارت کامل در نحوه انتخاب پروژه ها و انجام طرحهای نظامی باید بطور خاص مورد توجه قرار گیرد.

در مورد جزئیات این استراتژی لازم به ذکر است که رشته های طراحی شده باید به نحوی قابل تشخیص از جهت گیری و کاربرد نظامی برخوردار باشند . بطور مثال رشته سرامیک طراحی شده باید با رشته مشابه در یک دانشگاه

متعارف متفاوت باشد و تمرکز خاصی بر کاربردهای نظامی داشته باشد . همین قاعده باید در مورد سایر رشته های طراحی شده در موسسه نیز برقرار باشد مثل کامپوزیت، هوافضا، ک شتی سازی، مهندسی کنترل و حتی زبانهای خارجی. تعریف این رشته ها باید توسط گروههای خبره و ذیصلاح آشنا با مباحث و نیازهای نظامی صورت پذیرد و پس از تعریف آنها باید از طریق مطالعات دقیق کارشناسی به تعیین دروس مورد نیاز هر یک از این رشته ها و نیز سیلابس ها و سر ف صلهای هر یک از دروس پرداخته شود . تأمین کادر مورد نیاز برای آموزش این دروس نیز از دیگر نکاتی است که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد . لازم به تأکید است که اجرای تمام دوره ها و رشته های طراحی شده توسط مؤسسه الزاماً بر عهده خود وی نمی باشد و می تواند توسط ساز مانهای ذیربط دیگری صورت پذیرد .

مؤسسه عبارت است از تعریف و طراحی این دوره ها و انجام حمایتهای ممکن از آنها . در این رابطه مؤسسه صرفاً اجرای آن دسته از رشته ها را بر عهده خواهد گرفت که با امکانات، تواناییها، فعالیتهای جاری و مأموریتهایش به نحو مطلوبی همخوانی داشته باشد. می توان دانشگاهها و مراکز آموزشی مختلفی که در داخل یا خارج کشور به ارائه این دوره ها مشغول هستند را شناسایی نمود و با انعقاد قراردادهای همکاری از تواناییهای آنها در اجرای این دوره ها استفاده نمود. مؤسسه با امکانات موجود خویش می تواند حمایتهای گسترده و مؤثری از این دوره ها به عمل آورد . به طور مثال، همانگونه که قبلاً ذکر شد، با ایجاد پایگاههای اطلاعاتی خاص می تواند علاوه بر تعریف پروژه ها، منابع مورد نیاز هر رشته را تأمین کرده و آخرین اطلاعات موجود در هر زمینه را جهت تحقق مقاصد آموزشی و نیز پژوهشی در اختیار اساتید و دانشجویان هر رشته قرار بدهد . بدینطریق ارائه آموزشها کاملاً روزآمد می گردد و نظام کارآمد آموزشی امکان حمایت مؤثر از سیستم پژوهشی را پیدا می نماید . چیزی که در اینجا همواره باید مورد توجه باشد ارتباط دائمی فعالیتها با امور دفاعی و نظامی و توجیه پذیر بودن آنها با ملاحظات امنیتی است . با انجام برخی اقدامات دیگر می توان توافق میان این نظام آموزشی و سیستم پژوهشی را تا حدی بسیار مطلوب افزایش داد و دوره های آموزشی را بعنوان ابزاری مؤثر در اختیار فعالیتهای تحقیقاتی قرار داد.

مزایا

مؤسسه با پیاده کردن استراتژی ایجاد و توسعه علوم نظامی به نتایج ارزشمندی دست می یابد که برخی از آنها عبارتند از:

1 -تربیت نیروهای علمی و تخصصی مورد نیاز

2 -ایجاد منابع و امکانات لازم جهت تأمین اطلاعات علمی مورد نیاز

3 -کسب تواناییهای لازم جهت حمایت علمی و فنی از بخشهای مختلف دفاعی و ارائه خدمات لازم

4 -ایجاد جذابیت کافی برای جذب نیروهای با کیفیت و جلوگیری از فرار مغزها در سطح مجموعه دفاعی و حتی در سطح کشور

5 -ایجاد تعاملی فعال میان مؤسسه و صنایع دفاعی به دلیل پژوهش محور بودن نظام آموزشی

6 -تقویت روحیه خود باوری و ارتقاء اعتماد به نفس دربخش دفاعی خصوصاً برای متخصصین

7 -اصالت بخشیدن به علوم نظامی و ایجاد هویتی مستقل و ارزشمند برای آن و جلوگیری از مهاجرت نیروهای علمی

8 -ایجاد تخصصها و مهارتهای خاصی که منحصراً در بخشهای دفاعی مورد استفاده هستند . این امر موجب پایبندی نیروهای متخصص به صنایع دفاعی می گردد و امکان مهاجرت به بخشهای غیر دفاعی را از آنها سلب می نماید.

9 -پدید آوردن شکل و هویتی علمی برای دفاع پشتیبانی کننده که با اتخاذ برخی تمهیدات به دفاع رزمی نیز قابل تسرّی می باشد.

10 -ارتقاء حیثیت علمی مؤسسه که جایگاه آن را در مجموعه های دفاعی و نیز غیر دفاعی والاترو معتبرتر می سازد.

11 -بهره مند کردن پروژه های تحقیقات دفاعی از یک سیستم پشتیبان علمی به مراتب کارآمدترو مؤثرتر

12 -ایجاد انگیزه قوی برای شناسایی مشکلات موجود در صنایع دفاعی بمنظور تأمین خوراک مورد نیاز جهت تعریف و اجرای پروژه های آموزشی پژوهش محور

13 -ایجاد تعاملی مثبت و فعال میان مؤسسه و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری . در اثر این تعامل موسسه می تواند امکانات موجود در دانشگاهها را جهت رفع نیازهای دفاعی فعال سازد و دانشگاهها نیز از زمینه ها و موضوعات تازه تری برای اجرای وظایف آموزشی خویش برخوردار می گردند.

نتیجه گیری

نیاز به امنیت و ضرورت ناخودآگاهانه حفظ و بقاء نفس بعنوان اصلی ترین نیاز بشر باعث شده است تا وی در اثر احساس نیاز به بقاء، اصیل ترین و مبدعانه ترین ابتکارات خویش را بمنظور مقابله د ر جنگها خلق نماید. این مسئله در تمام طول تاریخ به نحوی مطرح بوده و انسانها در هر دوره شگفت انگیزترین اختراعات و اکتشافات را در عرصه های نبرد از خود بجای می گذاشته اند . گویی در این زمان، عواملی باعث می شوند تا تمامی مقدمات و وسایل نیل به اهداف مورد نظرفراهم آیند. ابداعات مورد نظر به فقط در خلق ابزارآلات و ادوات جنگی در قدیم و تسلیحات مدرن امروزی، که در شیوه ها و راهکارهای نرم افزاری موضوع (توسعه علوم انسانی) نیز مطرح بوده است.

تاریخ نظامی گری کشور ما نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست . ضرورت تأمین تجهیزات مورد نیاز در دوران جنگ هشت ساله باعث شد که ناکارایی عناوین زیبا و فریبندة انواع تکنولوژی های روز اثبات شده به نظر رسد و مقوله تحقیق و پژوهش دفاعی نه صرفاً به این دلیل که در غرب نیز بر روی آن کار می شود که بر اساس نیازی واقعی و به طور خود جوش بنیان نهاده شود . غیر قابل اجتناب بودن جنگ و ضرورت دفاع در برابر تجاوز دشمنان از یکسو و مایه دار بودن فعالیتهای مبتنی بر تفکر نظامی به دلیل خصوصیات ویژة آن از سوی دیگر، باعث شده است که در کشورهای صنعتی از دیرباز اکثر فعالیتهای اساسی و راهبردی در سطح ملی از عرصه های دفاعی آنا ن نشأت گیرد. این در حالی است که مجموعه دفاعی کشور ما نسخه علاج دردهای خود را در بیرون از خود جستجو کرده گمان می برد که راه خروج از وضعیت موجود تشبّث به مفاهیم غیر دفاعی (و البته عمدتاً اقتصادی) است.

مرکز مطالعات و برنامه ریزی استراتژیک (آنگونه که مشروحاً بیان شد) یگانه راه ممکن برای تکان خوردن ماشین لخت دفاعی کشور را زنده دیدن و مجسم ساختن صحنه های عینی نبرد دانسته و معتقد است که در این راستا و با توجه به وظایف و مسئولیتهای متصور برای مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، اصولی ترین و منطقی ترین شیوه، ایجاد پایگاههایی اصیل و ریشه دار از علم و تحقیق است که بر اساس آنچه گفته شد تنها نوع نظامی آن مفید خواهد بود. به عبارت دیگر تلاش در جهت ایجاد و توسعه مراکزی از علوم و دانشهای نظامی، استراتژیک ترین و اصلی ترین وظیفه برای مؤسسه ای است که ارتقاء سطح علوم و تکنولوژ ی دفاعی و نیل به خودکفایی در صنایع نظامی را بعنوان هدف خویش مد نظر دارد . در وضعیت فعلی که به دلایل گوناگون طرح تحول و تدوین استراتژی مؤسسه در دستور کار برنامه ریزان امر قرار گرفته، این مرکز اجرای این استراتژی را بعنوان یک استراتژی که در کشورهای مختلف آزموده شده است، بعنوان یکی از گزینه های مطرح پیشنهاد می دهد و درصدد است که با طرح موضوع و شناسایی ابعاد آن در جهت تکمیل و تدوین فعالیتهای اجرایی و عملیاتی کردن آن گام بر دارد . چیزی که در اینجا توجه به آن لازم است اینست که اجرای مواردی چون TQM ،دو منظوره کردن، ت ولید غیر نظامی، تولید درآمدزا،

تحقیقات صنعتی، تربیت نیروی متخصص و ... تنها می توانند بعنوان سیاستهای بخشی در مجموعه های صنعتی و دفاعی و در جهت اجرای هر چه بهتر این استراتژی که با هدف تقویت بنیة دفاعی اجرا می گردد، پیاده شوند . اگر چه بنظر می رسد در دوره بعد از جنگ و با تشکیل مؤسسه و دانشگاه امام حسین (ع) و با توجه به اساسنامه و اختیارات کافی آنها، این مهم می بایست تا به امروز سامان می یافته ولی بی تجربگی دست اندر کاران و جلوه های ویژة تکنولوژیها، دستگاهها، و تجهیزات خارجی و جذابیت فضاهای اقتصادی و صنعتی همه و همه سبب شد که این موضوع معطل مانده و در نتیجه نیروهای موجود در آن نیز به بخشهای غیر دفاعی مهاجرت کنند . این همه در حالی است که در حال حاضر بعلت جدید بودن تجربة استقلال برای کشور ما و رواج فعالیتهای غیر دفاعی اصولاً تفکر نظامی در محافل علمی و تحقیقاتی در ح ال کمرنگ شدن بوده و این تفکر در کوران متدها و روشها جدید خود را محکوم و مقهور و مظلوم می بیند.