بهبود فروشگاه

مشاوران سرمایه گذاری

ماهیت، وظایف و ضرورت ایجاد در ایران

گزارش شناخت

مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی

 تابستان 86

مقدمه

شناخت وظایف و کارکردهای مشاوران سرمایهگذاری ضرورت فعالیت مشاوران سرمایهگذاری و ضابطهمند کردن فعالیت آن ها تعریف مشاوره سرمایهگذاری مدارک و مجوزهای مربوط به مشاوران بررسی فعالیتها و کارکردهای مشاوران سرمایهگذاری تخصصها| تواناییها و مهارتهای مورد نیاز برای انجام فعالیت مشاوره بررسی فرآیند صدور مجوز فعالیت مشاوران سرمایهگذاری شناسایی گواهینامه های تخصصی و نهاد صادر کننده آن بررسی قوانین مربوط به مشاوران در اصول IOSCO اهم نکات استنباط شده از مطالعات صورت گرفته

تدوین آییننامه پیشنهادی نحوة فعالیت و اعطای مجوز به مشاوران سرمایهگذاری در مرحلة نخست نیازمند شناخت فعالیت مشاوران و بررسی الگوهای اجرایی در سایر کشورها است. بدین منظور ابتدا مطالعاتی دراین خصوص انجام شد و قانون مربوط به مشاوران سرمایهگذاری در کشورهای مالزی، ایالات متحده، پاکستان، انگلستان و برخی نهادهای مهم بینالمللی از جمله IOSCOمورد بررسی قرار گرفت. همچنین برخی مقالات، نشریات و اطلاعات شرکتهای مشاوره سرمایه گذاری مرتبط در این زمینه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت تا درک بهتری از رسالت، اهداف، نحوة صدور مجوز و فعالیت مشاوران سرمایهگذاری حاصل شود.

فلسفه وجود مشاوران سرمایه گذاری

نقشی که مشاوران سرمایهگذاری در بازار سرمایه ایفا میکنند تأثیر مثبتی بر عملکرد سرمایهگذاران و به تبع آن کارآیی تخصیصی بازار سرمایه به همراه دارد. با توجه به کارکرد و نقش تأثیرگذار مشاوران سرمایهگذاری در بازارهای مالی، ضرورت وجود آنها در کشور احساس میشود.

فعالیت صحیح مشاوران سرمایهگذاری و نقش تأثیرگذار آن ها در فراهم آوردن اطلاعات مورد نیاز سرمایهگذاران میتواند به بهبود تصمیمات سرمایهگذاری، کاهش ریسک و حمایت از حقوق سرمایهگذاران منجر شود که خود زمینه ساز حضور بیشتر و مداوم سرمایهگذاران و اعتماد آنها به بازار سرمایه و در نتیجه رونق بیشتر بازار میباشد.

مشاور سرمایهگذاری شخصیتی حقیقی یا حقوقی است که در امر تجزیه و تحلیل وضعیت مالی و ارزشگذاری اوراق بهادار تخصص دارد و بصورت مستقیم یا غیر مستقیم اقدام به ارائه خدمات مشاورهای به دیگران در زمینه ارزشگذاری و خرید و فروش اوراق بهادار مینماید.

فعالیت مشاوران سرمایهگذاری در بازارهای سرمایه پیشرفته به صورت نظاممند و در چارچوب قانون صورت میگیرد تا یک اطمینان نسبی و معقول از صحیح بودن اطلاعات ارائه شده توسط آنها حاصل شود.

به منظور ایجاد بستر قانونی مناسب برای فعالیت مشاوران سرمایهگذاری در بازار سرمایه کشور، سازمان بورس اوراق بهادار نیازمند تدوین آئیننامهای جامع و شفاف است تا فرآیند اعطای مجوز و فعالیت مشاوران سرمایهگذاری به صورت مدون و دارای ضابطه مشخصی باشد. در این راستا و برای نیل به این مقصود آئیننامه پیشنهادی برای اعطای مجوز و فعالیت مشاوران سرمایهگذاری تدوین میشود.

یک بازار کارآ به افراد مطلع و تحلیلگر نیاز دارد که با تجزیه و تحلیل صحیح و به موقع اطلاعات زمینه کارآیی اطلاعاتی[1 [و به تبع آن کارآیی قیمتگذاری و سوق دادن قیمتها به سوی ارزش ذاتی و منصفانه را بوجود آوردند.

واضح است که همه سرمایهگذاران از توانایی لازم برای ارزیابی دقیق اوراق بهادار برخودار نیستند لذا مجموعهای از افراد و یا نهادهای متخصص و حرفهای که هم از دانش تئوریک و هم از امکانات فنی جهت پردازش اطلاعات بهرهمند هستند باید خدمات مشاوره سرمایهگذاری را با کیفیت عالی ارائه نمایند.

مشاور سرمایهگذاری صاحب دانش تخصصی، تجربه کافی و همچنین منابع اطلاعاتی و تحلیلی است و با خدماتی که به مشتریان خود ارائه میدهد دانش سرمایهگذاری آنها را افزایش میدهد.

مــشاور ســرمایهگــذاری در واقــع اطلاعــات مــورد نیــاز را بــرای سرمایهگذاران فراهم و در صورت لـزوم آن را پـردازش کـرده و در اختیار سرمایهگذاران قرار میدهد تا زمینه اتخاذ تصمیمات صـحیح از جانب سرمایهگذاران فراهم گردد.

بر اساس قانون بازار اوراق بهادار مشاور سرمایهگذاری یک شخصیت حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص در زمینه خرید و فروش اوراق بهادار به سرمایهگذار مشاوره می دهد.

در بخش 11)a(202 قانون مشاوران سرمایهگذاری امریکا مصوب سال 1940 ،مشاوران سرمایهگذاری این گونه تعریف شده است: هر شخصی اوراق بهادار، تصمیمات منطقی سرمایهگذاری، خرید و فروش اوراق مستقیم و غیر مستقیم) میپردازد. مشاوره هایی در زمینه ارزشگذاری که در ازای دریافت مبلغ معینی به ارائه مشاوره به دیگران (به طور بهادار و ارائه گزارشات و یا تحلیلهای مرتبط با اوراق بهادار از جمله فعالیتهای مشاور سرمایهگذاری محسوب میشود.

در این تعریف سه ویژگی مهم لحاظ شده است:

1.جبران خدمات: به این معنی که مشاور در ازای خدمتی که ارائه میکند، حقالزحمه دریافت مینماید. این حقالزحمه لزوماً وجه نقد نیست بلکه هرگونه منفعتی که در ازای ارائه مشاوره نصیب مشاور گردد را میتوان حقالزحمه نامید.

2 .فعالیت در کسب و کار (حرفه) مشاوره: فعال بودن در کسب و کار مشاوره به این معنا نیست که فعالیت اصلی شخص و یا شرکت ارائه مشاوره باشد. بلکه چنانچه فعالیت مشاوره به عنوان یک فعالیت جنبی باشد یا برای ارائه مشاوره در مورد یک اوراق بهادار خاص یا گزینة سرمایهگذاری حق الزحمة اضافی دریافت گردد (هر چند که شخص یا شرکت خود را مشاور قلمداد ننماید) باز هم مصداق فعال بودن در حرفة مشاوره قرار میگیرد.

3 .مشاوره در موارد اوراق بهادار: منظور ارائه هرگونه نظر یا گزارشی است که مربوط به اوراق بهادار باشد و هر شخص یا شرکتی که حداقل یکی از سه ویژگی فوق را دارا باشند مصداق مشاور سرمایهگذاری قرار گرفته و باید نسبت به دریافت مجوز اقدام نماید.

مشاور سرمایه گذاری می تواند در قالب شخصیت حقوقی و یا یک شخصیت حقیقی فعالیت نماید. شخصیت حقیقی باید مدرک و یا گواهینامه مشاوره و شخصیت حقوقی باید مجوز مشاوره دریافت نماید.

در برخی از کشورها مشاور سرمایهگذاری یک شخصیت حقوقی است و افرادی که در آن شرکت نظرات مشاورهای را ارائه میکنند، مجوز نمایندگی مشاورة سرمایهگذاری دارند. این افراد معمولا باید یک سری مدارک حرفهای را دریافت کرده باشند.

ه عنوان مثال در آمریکا این مدارک عبارتند از:

برنامهریز مالی رسمی (Certified Financial Planner)که توسط هیأت برنامهریزان مالی رسمی صادر میشود.

تحلیلگر مالی رسمی (Certified Financial Analyst)که توسط مؤسسه تحلیلگران مالی رسمی صادر میشود.

بررسی فعالیتها و کارکردهای مشاوران سرمایهگذاری

همان طور که از تعریف مشاوران سرمایهگذاری برداشت میشود، فعالیت اصلی یک فرصتهای سرمایهگذاری و اتخاذ تصمیمات منطقی توسط سرمایهگذاران میباشد مشاور سرمایهگذاری ارائه خدمات مشاورهای در زمینـه تجزیـه و تحلیـل انـواع که میتوان آن را در موارد زیر طبقهبندی کرد:

ارایه خدمات مشاوره ای در زمینه خرید و فروش اوراق بهادار( کارکرد اصلی)

مشاوره تأمین مالی: مشاوره تأمین مالی که شامل هدایت مطالعات لازم در زمینـه شناسایی مشتریان، تغییر و اصلاح ساختار مالکیت و ساختار تأمین مالی، ارزیابی راه های مختلف تأمین مالی، محاسبه نیازمندیهای مالی و نیز بررسی گزینه هـای جدید تأمین مالی، مـیشـود از جملـه خـدمات قابـل ارائـه توسـط مـشاوران سرمایهگذاری است.

برگزاری دوره های آموزشی

خدمات مشاوره در زمینه مدیریت ریسک

تهیه گزارشهای تحلیلی مربوط به اوراق بهادار

مذاکره با بانکهای بینالمللی و مؤسسات اعتباری صادرات خارجی بـرای ایجاد مناسبترین روش تأمین مالی ورود ماشینالات

.بررسی، مطالعه و مشاوره برای سرمایهگذاری خارجی، تأسیس شرکتهـای مشترک، نمایندگی و سایر طرق سرمایهگذاری مستقیم

مورگان استنلی که یک نهاد بزرگ و معروف مالی در سطح بینالمللی به شمار میرود در نقش مشاورهای خود خدمات ذیل را ارائه مینماید:

مشاوره در زمینه برنامهریزی مالی

مشاوره در مورد تخصیص دارائیها

خدمات امانی

برنامهریزی مربوط به دارائیهای واقعی

با توجه به مطالب و بررسیهایی که در بازار سرمایة کشورهای مورد مطالعه به عمل آمد چنین استنباط میشود که فعالیت مشاوران فراتـر از ارائه مشاوره صرف به شرکتها و افراد میباشد.

مدیریت صندوقهای مـشترک سـرمایهگـذاری صـرفا بـه مـشاوران سرمایهگذاری سپرده میشـود و دسـتورات خریـد و فـروش اوراق بهادار در این صندوقها توسط مشاوران صادر میشود.

ارائه مشاوره شخصی به افراد نیز به این صورت است که افراد وجوه خود را در یک حساب معین نزد کارگزار واریز مـیکننـد و مـشاور انجام میدهد. حال اگر مشاور، مجوز کارگزاری نیز داشته باشد آنگاه عمل خرید و فروش اوراق بهادار را از طریق کارگزار برای مـشتریان عمل خرید و فروش را نیز خود مشاور انجام می دهد.

به عبارتی دیگر مشاوران سرمایهگذاری علاوه بر ارائه نظرات مشاوران، وظیفه مدیریت وجوه اشخاص و یا پرتفوی صندوقهای مشترک سرمایهگذاری را بر عهده دارند، و عملا وظیفه سبدگردانی را مشاوران سرمایهگذاری انجام میدهند.

اما در شرکتهای بزرگ سرمایهگذاری نقش مشاوران محدود به ارائه اجرایی ندارند. به عنوان مثال در یک شرکت بزرگ سرمایهگذاری که مشاوره است و در زمینه خرید و فروش اوراق بهادار هیچگونه وظیفة نیاز به تأمین مالی دارد مشاوره سرمایهگذاری گزینه های موجود برای تأمین مالی را معرفی و مزایا و معایب هر یک را برای مدیران شرکت توضیح میدهد. حال این مدیران شرکت هستند که نسبت به انتخاب گزینه بهینه برای تامین مالی تصمیم نهایی را اتخاذ خواهند کرد.

تخصصها| تواناییها و مهارتهای مورد نیاز برای انجام فعالیت مشاوره

از آنجا که محور اصلی فعالیت مشاوران سرمایهگذاری ارائه نظرات کارشناسی شده در رابطه با اوراق بهادار است، لذا اولین تخصص مورد نیاز، تسلط بر مبانی مدیریت مالی و ارزشگذاری اوراق بهادار میباشد. احراز این تخصص مستلزم داشتن مدرک معتبر علمی یا حرفهای از مداکز علمی یا حرفهای رسمی و تجزیة فعالیت در بازار مالی است.

به عنوان مثال در کشور مالزی متقاضیان اخذ مجوز فعالیتهای مشاورهای باید مدارک زیر را دارا باشند:

مدرک تحصیلی مرتبط در رشته های مدیریت مالی، اقتصاد، حسابداری و بازرگانی با حداقل 3 سال سابقه کار مرتبط

مدرک مشاوره مالی رسمی از انجمن مشاوران مالی رسمی

مدرک برنامهریزی مالی و عضویت در شورای برنامهریزی مالی مالزی

بررسی فرآیند صدور مجوز فعالیت مشاوران سرمایهگذاری

از آنجا که صدور مجوز، مستلزم احراز صلاحیت ارائه مشاوره توسط نهاد صادر کننده مجوز میباشد، لذا متقاضیان اخذ مجوز مشاوره ابتدا میبایست در آزمونهای مربوطه شرکت کرده حد نصاب پذیرش را کسب نمایند.

صدور مجوز معمولاً بر عهدة نهادهای نظارتی در بازار سرمایه است. در اکثر کشورها یک سری کانونها یا مراجع حرفهای وجود دارند که فرآیند طراحی و برگزاری آزمونها، ارائه مدارک حرفهای و در نهایت صدور ـ و یا لغو ـ مجوز را مدیریت میکنند.

شناسایی گواهینامه های تخصصی و نهاد صادر کننده آن

فرآیند اعطای مجوز مستلزم ارزیابی دقیق متقاضی و همچنین وجود نهادی است که بر متقاضی کنترل داشته باشد. مسلما نهاد و یا مرجعی که متصدی اعطای مجوز است باید از قدرت رد درخواست متقاضیان و یا تعلیق مجوز آنان (در صورت لزوم) نیز برخوردار باشد. بنابراین صدور مجوز باید تحت نظارت بالاترین رکن نظارتی بازار سرمایه هر کشور انجام شود. در کشور ما نیاز به یک نهاد برای صدور مدارک حرفه ای در زمینه امور مالی و سرمایه گذاری به شدت احساس می شود.

بررسی قوانین مربوط به مشاوران در اصول IOSCO

جایگاه مشاوران سرمایهگذاری در اصول IOSCO

IOSCO به منظور دستیابی به سه هدف عمده خود یعنی حمایت از سرمایهگذاران، تضمین عدالت، کارایی و شفافیت بازارها و کاهش ریسک سیستمی، 30 اصل در قانونگذاری اوراق بهادار تدوین کرده است

این اصول در 8 مقوله به شرح زیر طبقهبندی شدهاند: الف) اصول مربوط به قانونگذار (5 اصل) ب) اصول مربوط به نهادهای خودگردان (2 اصل) ج) اصول مربوط به اجرای مقررات اوراق بهادار (3 اصل) د) اصول همکاری در قانونگذاری (3 اصل) هـ) اصول مربوط به ناشران اوراق بهادار (3 اصل) و) اصول مربوط به طرح های سرمایهگذاری گروهی (4 اصل) ل) اصول مربوط به واسطه های بازار (4 اصل) ی) اصول بازار ثانویه (6 اصل)

از آنجا که شرکتهای مشاوره نیز به نوعی یکی از واسطه های فعال در بازار محسوب میشوند، لذا در تدوین آییننامه مربوط به فعالیت مشاوران باید اصول 4 گانه مربوط به واسطه های بازار نیز مورد توجه قرار گیرد. این اصول عبارتند از:

1 .قانون باید حداقل استانداردهای لازم برای فعالیت واسطه های بازار را تعیین نماید.

2 .باید برای واسطه های بازار یک سری الزامات جهت انعکاس ریسک فعالیتهای آنها وجود داشته باشد.

3 .واسطه های بازار باید ملزم به پیروی از یک سری استانداردها جهت حمایت از حقوق مشتریان و تضمین وجود نظام مدیریت ریسک شوند.

4 .برای کاهش خسارت و زیان سرمایهگذاران و همچنین کاهش ریسک سیستمی بازار باید رویه مشخصی برای مواجه ه با ورشکستگی واسطه های بازار وجود داشته باشد.

همان طور که اصل اول بیان میکند برای فعالیت کلیه واسطه های بازار برای فعالیت واسطه های بازار جهت کاهش ریسک سرمایهگذران IOSCO معتقد است اعطای مجوز و نظارت حداقل استاندارد لازم از جمله مشاوران سرمایهگذاری باید استانداردهای را تدوین نماییم. محسوب میشود.

فرآیند اعطای مجوز مستلزم ارزیابی دقیق متقاضی و همچنین افرادی است که بر متقاضی کنترل خواهند داشت. مسلما نهاد و یا مرجعی که متصدی اعطای مجوز است باید از قدرت رد درخواست متقاضیان و یا تعلیق مجوز آنان (در صورت لزوم) نیز برخوردار باشد.

در اصل سوم و چهارم حمایت از حقوق سرمایهگذاران مورد توجه قرار گرفته است. در قانونگذاری فعالیت واسطه های بازار باید به گونهای انجام شود که در صورت ورشکستگی واسطه (های) بازار حداقل زیان ممکن متوجه سرمایهگذاران شود.

برنامه نظارتی اتخاذ شده، حداقل میبایست شامل موارد زیر باشد:

یک نظام صدور گواهینامه جهت اعطای مجوز فعالیت و دسترسـی بـه فهرست به روز شده مشاوران قانونی را تضمین نماید

مانع از کسب مجوز توسط افراد دارای سابقه تخلف از قـوانین مـالی، قوانین مربوط به اوراق بهادار و افراد دارای سابقه محکومیت شود.

شفاف سازی و توضیح تفصیلی الزاماتی کـه بـرای افـشای اطلاعـات تعیین شده است.

شامل قوانین و رویه های معین جهت جلـوگیری از تـضمین در زمینـه عملکرد آتی سرمایهگذاری، سوء اسـتفاده از دارایـیهـای مـشتریان و تضاد احتمالی منافع باشد.

قدرت بازرسی و نظارت را برای نهاد ناظر فراهم سازد.

وجود مشاوران سرمایهگذاری تأثیر مثبتی بر عملکرد سرمایهگـذاران و به تبع آن کارآیی تخصیصی بازار سرمایه به همراه دارد.

مشاوران سرمایهگذاری برای شروع فعالیت باید مجوز لازم را دریافـت نمایند.

فعالیت مشاوران سرمایه گذاری باید قانونمند و در چارچوب ضـوابط معین باشد

یک نهاد نظارتی برای صدور مجوز و اعطای گواهینامه های حرفـه ای مالی به مشاوران و حصول اطمینان از حسن اجرای وظیفه مشاوره مورد نیاز است.

مشاوران سرمایه گذاری باید به پیروی از یک سری استانداردها جهـت حمایت از حقوق مشتریان و تـضمین جبـران خـسارت مـشتریان ( در صورت کلاهبرداری و یا ورشکستگی مشاوران) ملزم شوند.