بهبود فروشگاه

ششمین همایش مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن (5-4 تیر 1386)

تاثیر تحقیق و توسعه (R&D) در پیشرفت صنعت انرژی برق بادی جهان و ایران

سهیل پرخیال¹، مهدی شریفی²

1- استادیار- گروه مکانیک- دانشگاه آزاد اسلامی- واحد کرج

1و2- دفتر تحقیقات و فن آوریهای نو- سازمان انرژیهای نو ایران (سانا)

کلید واژه: تحقیق و توسعه، انرژی برق بادی، توربینهای بادی، نیروگاههای بادی، ایران

چکیده

پس از وقوع بحران جهانی نفت در دهه 70 میلادی، کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان به این نتیجه رسیدند که نمی باید تنها بر یک منبع تأمین انرژی، یعنی سوخت فسیلی اعتماد و تکیه نمایند. در نتیجه تنوع بخشیدن به منابع تأمین انرژی به عنوان یکی از اصول راهبردی کشورهای مذکور در آمد. انرژیهای نو (باد، خورشید، زمین گرمایی، زیست توده، هیدروژن) به دلیل رایگان بودن منبع انرژی و نیز جنبه‌های مثبت زیست محیطی آن به عنوان یکی از منابع اصلی تأمین انرژی کشورهای پیشرفته انتخاب گردید. اقتصادی و پیشرفته نبودن تکنولوژی انرژیهای نو یکی از مشکلات و موانع اولیه این انتخاب بود. کشورهای صنعتی پیشرفته جهان، برای رفع مشکلات مذکور پشتیبانی و حمایت گسترده ای از انجام تحقیق و توسعه (R&D) در زمینه انرژیهای نو به عمل آوردند. انرژی برق بادی یکی از الگوها و نمونه های موفق کاربرد تحقیق و توسعه در پیشرفت صنعت می باشد. در این مقاله روند پیشرفت انرژی برق بادی و فن آوری ساخت توربینهای بادی در جهان و نتایج حاصله از آن بررسی گردیده و راهکارها و پیشنهادات لازم جهت الگوگیری کشور از تحقیق و توسعه جهانی در زمینه انرژی برق بادی معرفی می شود.

1- مقدمه

وقوع بحران جهانی نفت در اواسط سال 1970 باعث گردید تا کشورهای جهان در خصوص استفاده از منابع انرژی دیگری به ‌جز سوختهای فسیلی نیز تحقیق و بررسی نمایند. در آن زمان انرژی برق بادی به عنوان یکی از گزینه ها جهت کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی مطرح گردید، اما دانش طراحی توربینهای بادی آن زمان، بسیار ابتدایی و ناقص بود و در نتیجه نیاز بسیاری به تحقیق و توسعه R&D)) احساس می‌شد. بدین منظور اجرای برنامه های گسترده R&D در کشورهای مختلف شروع گردید. مطالعات اولیه نشان داد می‌توان از دانش رشته‌های هواشناسی، ماشینهای الکتریکی و هوافضا در صنعت برق بادی استفاده نمود. مراکز R&D انرژی باد از تجارب موسسات و دانشگاههای فعال در رشته های هواشناسی و هوافضا استفاده نمودند و با نتایج بدست آمده از انجام R&D در انرژی برق بادی پیشرفتهای قابل ملاحظه‌ای در مدلسازی جریان باد، پتانسیل سنجی و شناخت منابع بادی، آیرودینامیک و دینامیک سازه توربینها رخ داد]1[.

در سال 1980 سایز توربینهای بادی موجود بین 50 تا 200 کیلووات بود. هر چند تقاضا و بازار خوبی برای توربینهای بادی وجود داشت، ولی اکثر سازندگان به خاطر مشکلات تکنیکی ساخت و طراحی دچار ورشکستگی شده بودند. برنامه های ملی تولید توربینهای نمونه (Prototype) با سایز مگاوات نیز به خاطر مشکلات فنی و خستگی (Fatigue) این توربینها در برابر تلاطمات جریان باد به موانع اساسی برخورده بود. اما به مرور زمان، مراکز R&D با اطلاعات بدست آمده از عملکرد این توربینهای نمونه (Prototype) و افزایش دانش خود و بررسی آن به تدریج مشکلات مذکور را رفع نموده و یا کاهش دادند. در سالهای بعد از 1980 سایز توربینها به 250 تا 300 کیلووات افزایش یافت. تقاضای بازار نیز به خاطر حمایتهای دولتها و معافیتهای مالیاتی وضع شده برای انرژی برق بادی، رشد بسیاری یافت. از آغاز سال 1990 سایز توربینها مجدداً افزایش یافته و با نصب توربینهای بادی در کنار هم، نیروگاههای بادی برای اولین بار احداث و مطرح گردید. برنامه های ملی R&D نیز باعث توسعه صنعت برق بادی گردید، به نحوی که سایز متوسط توربینهای تولیدی به 500 کیلووات افزایش یافت. از مشکلات خستگی (Fatigue) توربینها نیز به خاطر افزایش دانش و تجارب محققان و مراکز R&D در خصوص رفتار سازه توربینها در برابر تلاطمات جریان باد، بسیار کاسته شد. همچنین تحولات بوجود آمده در بازار جهانی تولید توربین باعث ادغام شرکتهای کوچک سازنده توربینهای باد، توسط شرکتهای بزرگ گردید. نتایج حاصل از ادامه R&D در زمینه انرژی برق بادی باعث گردید تا در سالهای بعدی هزینه تولید برق بادی کاهش یابد و استانداردها و کدهای طراحی مناسبی توسط مراکز مذکور تدوین و به صنعت برق بادی جهان عرضه گردد]1[.

در سال 1995 میلادی، کنفرانس مهمی توسط کشورهای عضو اتحادیه بین المللی انرژی IEA در خصوص تحقیق و توسعه R&D)) در زمینه انرژی بادی در دانمارک تشکیل و تصمیمات مهمی اتخاذ گردید. کشورهای شرکت کننده به این توافق رسیدند که هر چند شرکتهای سازنده توربینهای بادی با توسعه قابل توجه، توانایی رقابت در بازار انرژی را یافته اند و نیز تحقیق و توسعه بسیاری در مراکز R&D این شرکتها انجام می شود، اما هنوز هم دولتهای جهان می باید از بودجه عمومی برای حمایت و انجام R&D تا زمانی که صنعت برق بادی در حال توسعه است سهمی را تخصیص دهند. این تصمیم کماکان معتبر است]2[.

در این مقاله تأثیر انجام موفق و پیوسته R&D در پیشرفتهای بدست آمده در صنعت انرژی برق بادی جهان تا ابتدای سال 2007 میلادی معرفی و وضعیت انرژی بادی و R&D ایران نیز بررسی می شود. در ادامه به خطی مشی و آینده R&D انرژی بادی در جهان و به تبع آن ایران پرداخته و نتیجه گیری و پیشنهادات لازم ارائه می گردد.

 

2- وضعیت انرژی برق بادی در جهان

در سال 2006 میلادی توسعه نیروگاههای بادی و رشد تولید انرژی برق بادی در جهان فراتر از انتظارات بود. در این سال رکورد دیگری در بهره برداری از نیروگاههای برق بادی رقم خورد. بر اساس اطلاعات گردآوری شده، 70 کشور در دنیا در زمینه انرژی باد فعال هستند. در این سال  MW15،197 دیگر به ظرفیت نیروگاههای برق بادی جهان افزوده شد و ظرفیت کل نیروگاههای برق بادی موجود در جهان از  MW59،091 در سال 2005 میلادی به  MW74،223 تا ابتدای سال 2007 میلادی رسید. از دیدگاه اقتصادی نیز انرژی برق بادی به یکی از بازیگران مهم بازار انرژی جهان تبدیل شده است. هزینه کل نیروگاههای بادی احداث شده در سال 2006 به 18 میلیارد یورو (23 میلیارد دلار) رسید]3[.

گزارش حاضر بر اساس نتایج منتشره توسط(Global Wind Energy Council)  انجمن جهانی انرژی باد(GWEC) در تاریخ 2 فوریه سال 2007 و نیز گزارش WWEA اتحادیه جهانی انرژی باد (World Wind Energy Association) تهیه شده است. گزارش منتشره سالانه GWEC و WWEA یک مرجع مستند و معتبر در جهان برای بررسی وضعیت انرژی برق بادی می باشد. همچنین برای نخستین بار در گزارشهای مذکور به وضعیت انرژی باد ایران نیز بعنوان یکی از کشورهای اصلی آسیا اشاره شده‌است]4[.

همچنین با توجه به آمار مدلهای توربین بادی به کار رفته در نیروگاههای بادی احداث شده مشخص می شود که امروزه توربینهای با ظرفیت بیش از MW1 در جهان معمول و مورد استفاده است. بر اساس پیش بینیهای انجام شده نیز گرایش استفاده از انرژی برق بادی در جهان همچنان ادامه داشته و انتظار می رود تا سال 2010 میلادی ظرفیت نیروگاههای برق بادی جهان به 160 هزار مگاوات افزایش پیدا کند. پنج کشور دارنده بیشترین ظرفیت نیروگاه برق بادی در جهان تا انتهای سال 2006 به ترتیب ذیل می‌‌باشد ]3-4[:

1.    آلمان                                                   MW20،621

2.    اسپانیا                                                 MW11،615

3.    آمریکا                                                  MW11،603

4.    هند                                                     MW6،270

5.    دانمارک                                               MW3،136

در حال حاضر 13 کشور در جهان دارای مجموع ظرفیت نیروگاههای بادی بیش از MW1000 می‌باشند. دو کشور فرانسه و کانادا در سال 2006 وارد جرگه این 13 کشور گردیده اند. نمودار درصد توزیع ظرفیت نیروگاههای بادی کشورهای جهان تا ابتدای سال 2007 در شکل 1 نمایش داده شده است.

فهرست 6 کشوری که در سال 2006 میلادی بیشترین ظرفیت جدید نیروگاه برق بادی را احداث و بهره برداری نمودند، به شرح ذیل است]3-4[.

1.    آمریکا                                                              MW2،454

2.    آلمان                                                               MW2،233

3.    هند                                                                 MW1،840

4.    اسپانیا                                                             MW1،587

5.    چین                                                                 MW1،347

6.    فرانسه                                                           MW810

آمار بالا نشان دهنده آن است که چین و فرانسه دو کشور جدیدی هستند که رشد بالایی در احداث نیروگاه برق بادی داشته‌اند. رئیس انجمن جهانی انرژی باد (GWEC) در این زمینه می‌گوید:‌"آمارهای انرژی باد در سال 2006 نشانگر علاقه و تلاش جدی کشورهای جهان به توسعه و استفاده از منافع انرژی باد می باشد. با این وجود نباید از یاد برد که انرژی باد یک فن آوری جدید است و هنوز نیاز به حمایت جدی دولتها دارد]3[". نمودار درصد توزیع ظرفیت نیروگاههای بادی جدید بهره برداری شده کشورهای جهان در سال 2006 در شکل 2 و نمودار ظرفیت نیروگاههای بادی جهان تا سال 2006 در شکل 3 نمایش داده شده است.

 

 

3-وضعیت انرژی برق بادی ایران

جمهوری اسلامی ایران نیز از سال 1373 با نصب دو واحد توربین بادی وارداتی از دانمارک به ظرفیت KW500 در منطقه منجیل و رودبار شروع به تولید برق از انرژی تجدید پذیر باد نمود. در حال حاضر سازمان انرژیهای نو ایران(سانا) دو نیروگاه بادی 30 مگاواتی بینالود و 100 مگاواتی منجیل را در دست احداث و توسعه دارد که توربینهای آن از نوع 660 کیلووات بوده و توسط گروه صنعتی سدید در داخل کشور تولید می گردد. در حال حاضر کل ظرفیت بهره برداری شده از توربینهای بادی در ایران در حدود 48 مگاوات می باشد که مشخص است، فاصله قابل توجهی با کشورهای پیشتاز در عرصه انرژی برق بادی وجود دارد. با توجه به مشخص شدن منافع انرژی برق بادی در ایران، در برنامه پنج ساله چهارم توسعه کشور به برق تولیدی از انرژیهای تجدید پذیر توجه خاصی مبذول گردید. در همین راستا سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) برای توسعه و تشویق بخش خصوصی به تولید برق از انرژیهای تجدید پذیر و نیز انرژی برق بادی، مطابق برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران دستورالعمل اجرایی ماده 62 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت را تدوین و منتشر نمود. مطابق این دستور العمل، سانا برق تجدید پذیر را از تولید کننده به نرخهای زیر خریداری می‌نماید]5[.

1.    در ساعات اوج بار 650 ریال بر کیلووات ساعت

2.    در ساعات عادی 650 ریال بر کیلووات ساعت

3.    در ساعات کم باری 450 ریال بر کیلووات ساعت (حداکثر 4 ساعت در شبانه روز)

 با توجه به اعمال و اجرای قانون فوق، تمایل زیادی در بخش خصوصی ایران برای احداث و بهره برداری نیروگاههای برق تجدید پذیر، مخصوصاً برق بادی ایجاد شده است. از طرفی مناطق مستعد کشور با اجرای پروژه اطلس باد ایران شناسایی و معرفی می شوند. نتایج اولیه بدست آمده از این اطلس نیز نشانگر پتانسیل چند ده هزار مگاواتی برق بادی کشور می باشد. لذا حمایت و سرمایه گذاری در زمینه برق بادی در ایران با توجه به پتانسیل موجود، امری معقول به نظر می رسد. اما با توجه به موارد فوق مشخص است که چه از لحاظ ظرفیت فعلی نیروگاههای بادی و چه از لحاظ نوع و سایز توربین بادی تولیدی در ایران، فاصله قابل توجهی از مقادیر متوسط جهانی وجود دارد. لذا برای رفع مشکلات مذکور و پیشرفت سریع می باید از کشورهای پیشتاز در این عرصه الگو برداری نموده و به رمز موفقیت آنها که حمایت از موسسات R&D می باشد توجه خاصی مبذول نمود.

 

4- هزینه تولید برق بادی

با رشد فن آوری ساخت توربینها و احداث و بهره برداری نیروگاههای برق بادی که حاصل از تحقیق و توسعه R&D می باشد، هزینه تولید هر کیلووات ساعت برق بادی نیز به شدت در حال کاهش است. بر اساس پیش بینی متخصصان این صنعت و مطابق نمودار شکل 4 مشاهده می‌شود که هزینه هر کیلووات ساعت برق بادی در سال 2010 به کمتر از 2 سنت کاهش خواهد یافت. بنابراین انرژی برق بادی هر روز اقتصادی تر شده و سرمایه گذاری و حمایت از آن امری معقول و دوراندیشانه می‌باشد]6[.

5- آینده نیروگاههای برق بادی و توربینهای بادی در جهان

مطابق موضوعات مورد تحقیق و توسعه در موسسات R&D، فهرست پروژه‌های در حال اجرا و تصویب شده و نیز با توجه به حمایت دولتها و مردم جهان از نیروگاههای بادی، پیش بینی می شود رشد احداث و بهره برداری از نیروگاههای برق بادی همچنان و با قدرت ادامه یابد. مطابق نمودار زیر که توسط WWEA اتحادیه جهانی انرژی باد (World Wind Energy Association) منتشر شده است، پیش بینی می شود که ظرفیت نیروگاههای بادی جهان تا سال 2010 میلادی به 160 هزار مگاوات افزایش یابد. بنابراین همچنان گرایش جهان به استفاده از انرژی برق بادی در حال افزایش روز افزون است]4[.

 

بر اساس گزارش EWEA، اتحادیه انرژی باد اروپا (European Wind Energy Association) قطر رتور اکثر توربینهای بادی نصب شده جدید بین 60 تا 90 متر و توان آنها بین 1 تا 3 مگاوات بوده است. در شکل زیر رشد سایز توربینهای بادی از سال 1985 نمایش داده شده است. هدف صنعت انرژی بادی، دستیابی به توربینهای با سایز 8 تا 10 مگاوات در طی سالیان آتی می باشد]1[.

سایز متوسط توربینهای بادی به کار رفته در نیروگاههای بادی آلمان طی سالهای 1994 تا 2006 در آلمان در نمودار زیر نشان داده شده است. همانگونه که مشخص است از سال 2000 به بعد متوسط سایز توربینهای نصب شده بیش از MW1 می باشد.

آمار فوق نشانگر رشد و تمایل کشورهای پیشرفته جهان به انرژی برق بادی و افزایش سایز و ابعاد توربینهای جدید نصب شده می‌باشد. بنابراین لازم است تا کشور ما نیز به تبع روند جهانی صنعت برق بادی تحول سریعی در نحوه تولید و نصب توربینهای بادی خود ایجاد نماید.

 

6- آینده و خطی مشی R&D انرژی برق بادی در جهان و ایران

در سالهای اولیه شروع اجرای R&D در جهان یعنی سال 1980، مؤسسات و مراکز دانشگاهی نسبت به مراکز صنعتی تاثیر بیشتری بر توسعه صنعت برق بادی داشتند. هدف اصلی تحقیق و توسعه در آن زمان استفاده و کاربرد دانش موجود در سایر رشته ها در صنعت برق بادی بود. اما در حال حاضر تمایل بازار به استفاده از توربینهای با سایز بسیار بزرگ و توربینهای بادی نصب شونده در مناطق دریایی (Offshore) می باشد که با موانع و مشکلاتی مواجه است. بنابراین باعث ایجاد نیازهای جدید به انجام تحقیق و توسعه R&D در خصوص مسائل مذکور با همکاری مشترک مراکز تحقیقاتی و صنعتی شده است. در کل بر اساس نتایج حاصل از کنفرانس سال 2001 میلادی کشورهای عضو IEA در استکهلم سوئد با موضوع R&D در انرژی باد، بر ادامه و انجام تحقیق و توسعه R&D دراز مدت در زمینه انرژی برق بادی تاکید شده است]8[.

رئوس موضوعات R&D انرژی برق بادی در جهان، در حال حاضر و نیز در آینده را می توان به شرح ذیل دسته بندی نمود]9[.

6-1- افزایش ارزش و کاهش عدم اطمینانها در انرژی برق بادی

6-1-1-پیش بینی راندمان تولید

6-1-2-یکپارچگی و پیشرفت دانش مهندسی و معتبر سازی استانداردها

6-1-3-تکنیکهای ذخیره سازی انرژی تولیدی

6-2- ادامه کاهش قیمت انرژی برق بادی

            6-2-1-پیشرفت در پتانسیل سنجی و شناخت مناطق پرباد جدید بخصوص Offshore

            6-2-2-بهبود مدلسازی آیرودینامیکی و آیروالاستیسیته توربینهای بادی

            6-2-3-استفاده از مواد و سازه های مناسب تر در تولید توربین بادی و امکان بازیافت آن

6-2-4- استفاده از ژنراتورهای با راندمان بالاتر

6-2-5-بررسی چالشها و مفاهیم جدید در نیروگاههای بادی

6-2-6-سیستمهای برق بادی مستقل از شبکه و ترکیبی با خورشید، هیدروژن و دیزل

6-3- امکان سازی استفاده از توربینهای سایز بزرگ

            6-3-1-کنترل جریان برق تولیدی نیروگاه بادی و تطبیق بارها با شبکه برق سراسری

            6-3-2-بالابردن کیفیت برق تولیدی نیروگاه از لحاظ نوسانات و پایداری

6-4- کاهش خسارتهای زیست محیطی

            6-4-1-امکان استفاده از زمین نیروگاه بادی در کشاورزی و سایر موارد

            6-4-2-کاهش سر و صدای تولیدی (Noise) توربینهای بادی

            6-4-3- جلوگیری از کشته شدن پرندگان

            6-4-4- عدم زیان به حیات وحش منطقه

بررسی مقالات و گزارشهای منتشره در جهان در زمینه انرژی برق بادی نشانگر آن است که فعالیت گسترده، موفق و ادامه داری در زمینه تحقیق و توسعه R&D، در انرژی برق بادی جهان وجود دارد. آمارهای منتشره در خصوص وضعیت انرژی برق بادی جهان نیز بیانگر کاربردی بودن و تاثیرات مثبت و مفید نتایج حاصل از این تحقیقات می باشد.

فعالیتهای انجام شده در خصوص R&D انرژی باد در ایران شامل طراحی و ساخت چند توربین بادی کوچک و یک توربین 600 کیلووات بوده که منجر به تولید صنعتی و تجاری توربینهای مذکور نگردیده است. بررسی وضعیت ایران نشانگر آن است که با توجه به تمایل بخشهای خصوصی و دولتی در احداث نیروگاههای برق بادی، می باید تلاش بسیار و گسترده ای در زمینه تحقیق و توسعه انجام گیرد. در حال حاضر استراتژی دفتر تحقیقات و فن آوریهای نو سازمان انرژیهای نو ایران بر الگوگیری از رشد R&D در جهان و فعال سازی دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و صنعتی کشور در این زمینه و رفع مشکلات این صنعت نو پا در ایران می باشد.

 

 

7-جمع بندی و نتیجه گیری

در مقاله حاضر، وضعیت انرژی برق بادی در جهان و تاثیر R&D در پیشرفت و توسعه قابل توجه آن به عنوان یکی از نمونه های موفق کاربرد R&D معرفی و بررسی گردید. در این مقاله وضعیت انرژی برق بادی ایران و فاصله آن با میانگین جهانی و لزوم الگوگیری از کشورهای پیشرفته در خصوص R&D در صنعت برق بادی ایران بحث گردید. همچنین مشخص گردید که کشورهای جهان به این نتیجه رسیده اند که به خاطر نوپا بودن انرژی برق بادی لازم است دولتها نیز در کنار صنایع مرتبط، به انجام R&D در خصوص انرژی برق بادی بپردازند و بودجه دولتی بدین منظور تخصیص دهند. همچنین رشد و ادامه پیشرفت در زمینه انرژی برق بادی منوط به انجام R&D می‌باشد.

در حال حاضر می توان با اطمینان گفت انرژی برق بادی تنها یک راه حل کوتاه مدت برای رفع نیازهای جهانی انرژی نمی باشد، بلکه بر عکس یک سیستم تولید انرژی پیوسته و دائم با دارا بودن مزایای زیست محیطی فراوان می باشد. به منظور اطمینان و حفظ این هدف می باید تحقیق و توسعه (R&D) کوتاه، میان و طولانی مدت در زمینه انرژی برق بادی انجام یابد. این R&D ها باعث افزایش منافع و مزایای انرژی برق بادی برای جوامع جهانی می گردد.R&D  باعث افزایش شتاب در توسعه انرژی برق بادی و کاهش هزینه های آن می‌شود. چالش اصلی فراروی R&D در انرژی برق بادی، کاهش عدم اطمینانهای تکنیکی مرتبط با تولید برق بادی در کل جهان می‌باشد.

بدین منظور پیشنهاد می شود همگام با کشورهای جهان، دولت جمهوری اسلامی ایران نیز بودجه خاصی را به انجام R&D در زمینه انرژی برق بادی ایران تخصیص داده و همچنین از انجام R&D در بخش خصوصی نیز حمایت بعمل آورد. از طرفی لازم است تا از دانش و تجربه موجود در رشته های مرتبط همچون هواشناسی، هوافضا، برق و مکانیک در ایران در تحقیق و توسعه انرژی بادی استفاده گردد]10[.

در همین راستا نیز دفتر تحقیقات و فن آوریهای نو سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) تلاش می کند تا زیر ساختها و امکانات لازم جهت نیل به اهداف مذکور و ترقی تحقیق و توسعه انرژی برق بادی  و در نتیجه رشد صنعت برق بادی ایران را فراهم سازد. پیش بینی می شود تلاشهای انجام شده باعث رشد و پیشرفت صنعت تولید توربینهای بادی کشور، فراهم نمودن امکان صادرات به کشورهای مجاور، کاهش مصرف نفت و امکان صادرات و کاهش آلودگی محیط زیست و هزینه های ناشی از آن خواهد گردید.

 

 

8-فهرست مراجع و مأخذ

1.     Prioritising Wind Energy Research| Strategic Research Agenda of the Wind Energy Sector| Prepared by EWEA (European Wind Energy Association)| July 2005.

2.     IEA 27th Meeting of Experts| Current R&D Needs in Wind Energy Technology| Proceedings| Utrecht| September 1995| Ly n g b y| Denmark: Danish Technical University| 1995.

3.     Global wind energy markets continue to boom–2006 another record year- Global Wind Energy Council (GWEC)| Published: 2007.

4.     New World Record in Wind Power Capacity: 14|9 GW added in 2006 –Worldwide Capacity at 73|9 GW-WWEA- expects 160 GW to be installed by 2010|WWEA (World Wind Energy Association)| Published: 2007.

5.    دستورالعمل اجرایی ماده 62 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، وب سایت معاونت امور انرژی،http://www.iranenergy.org.ir/new energy/new energy.htm

6.     Vestas Wind Systems A/S-Openhagen| Danish Wind Industry Association-| Published by Vestas| 2nd June 2005.

7.     European Wind Power-Integration Experience and the  Cell Controller Concept Energynautics GmbH –Germany-Thomas Ackermann@ieee.org-Royal Institute of Technology-Electric Power Systems (ETS)-Stockholm| Sweden-Thomas Ackerma| 2005

8.      IEA 35th meeting of experts| Long term R&D needs for wind energy. For the time frame 2000-2020| Proceedings| Holland: FOI| Aeronautics FFA| SE 17290 Stockholm| Sweden| March 2001.

9.     LONG-TERM RESEARCH AND DEVELOPMENT NEEDS FOR WIND ENERGY FOR THE TIME FRAME 2000 to 2020| International Energy Agency Implementing Agreement forCo-operation in the Research and Development of Wind Turbine Systems Approved by the IEA R&D Wind utive Committee| October 2| 2001

10.                         Wind Power R&D Routes| Danish and European Perspectives| J.C. Hansen| E.L. Petersen| P. Hummelshoej| L. Landberg| N.G. Mortensen and P.H. Jensen| Ris? National Laboratory| Wind Energy Department| Denmark| 25 October 2006

فروش فروشگاه طراحی فروشگاه آنلاین فروش فروشگاه آنلاین فروشگاه تحت وب راه اندازی فروشگاه تحت وب وب سایت فروشگاهی ارزان طراحی وب سایت باشگاه مشتریان پرداخت ماهیانه فروش آنلاین فروش محصولات چندین پذیرنده طراحی فروشگاه ریسپانسیو طراحی سایت و فروشگاه اینترنتی طراحی و پیاده سازی فروشگاه ساخت سایت فروشگاهی فروشگاه حرفه ای ساخت فروشگاه آنلاین ساخت فروشگاه Online سفارش سایت فروشگاهی طراحی فروشگاه اینترنتی اختصاصی قیمت طراحی فروشگاه اینترنتی فروشگاه ساز حرفه ای فروشگاه اینترنتی آماده فروشگاه ساز قیمت راه اندازی سایت فروشگاهی سفارش طراحی فروشگاه اینترنتی