hc8meifmdc|2010A6132836|BehboudFroshgahWebSite|tblnews|Text_News|0xfdff798e010000005d08000001000400
مقایسه
سطح سدیم و کلسیم سرم
درکودکان مبتلا به تشنج
تب‌دارساده و عودکننده
دکتر سید ابوالحسن سیدزاده*؛ دکتر میترا همتی*
چکیده
سابقه و هدف
: تشنج تب‌دار شایع‌ترین اختلال
تشنجی در دوران کودکی است. بعضی مطالعات نشان‌دهنده نقش سطح پایین سدیم و کلسیم سرم در
تکرار تشنجات ناشی از تب می‌باشد.
این مطالعه به منظور مقایسه سطح سرمی سدیم و کلسیم در دو گروه بیماران دچار تشنج تب‌دار ساده و بیمارانی که تشنج آن‌ها
در 24 ساعت تکرار شده است، طراحی گردید.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی–
تحلیلی، تعداد 109 پرونده مربوط به بیماران دچار تشنج تب‌دار ساده و 144 پرونده مربوط به بیمارانی‌که تشنج تب‌دار در آن‌ها در 24 ساعت تکرار شده بود، به روش نمونه‌گیری آسان، از بین پرونده بیمارانی که درسال 1381 به علت تشنج تب‌دار در بیمارستان شهید فهمیده کرمانشاه،
بستری شده بودند، انتخاب گردیدند و
اطلاعات لازم استخراج شد. نتایج به‌دست‌آمده،
با آزمون آماری t تحلیل شد.
یافته‌ها:
سطح سرمی سدیم و کلسیم درگروه
اول به‌ترتیب meq/
lit 86/2 ±
56/139 و mg/dl 176/0 ± 23/9 و در گروه دوم به‌ترتیبmeq/lit
75/2 ± 32/139 و mg/dl 83/0 ± 18/9 بود. مقایسه سطح سرمی سدیم و کلسیم در دو گروه، تفاوت معناداری را نشان نداد ( 49/0 = P و 63/0= P
).
بحث: این مطالعه نشان داد که سطح سرمی سدیم و کلسیم در بیماران دچار تشنج تب‌دار نمی‌تواند یک عامل پیشگوییکننده
برای تکرار تشنج باشد.
کلید واژه ها : تشنج
تب‌دار، سدیم ، کلسیم
مقدمه
تشنج تب‌دار
شایع‌ترین اختلال تشنجی در دوران کودکی است که عموماً پیش‌آگهی بسیار خوبی دارد. تشنج تب‌دار وابسته به سن بوده و قبل از 9 ماهگی و
بعد از 5 سالگی ناشایع بوده (1) و حداکثر شیوع آن
در حدود 18 ماهگی است. حداقل
سن بروز این حالت از 3-1 ماهگی گزارش شده است، ولی حداکثر سن خاصی برای بروز آن در نظر گرفته نشده است
(2). پاتوزنز تشنج تب‌دار هنوز
کاملاً شناخته شده نیست.
یکی از دلایل پیشنهادشده، نقش هورمون آنتی‌دیورتیک
(Anti Directive Homon=ADH) می‌باشد. ADH
یک آنتی‌پیرتیک درون‌زاست و تولید بیش از اندازه آن می‌تواند منجر به هیپوناترمی و درنتیجه تشنج
تب‌دار درکودکان مستعد به این نوع
تشنج گردد (3). آکادمی مؤلفه های عملی طب کودکان آمریکا، به‌طور معمول
ارزیابی‌های تشخیصی عصبی شامل
الکتروانسفالوگرام و پرتونگاری عصبی، همچنین ارزیابی‌های خونی شامل الکترولیت‌های
سرم، کلسیم، فسفات، منیزیوم، هوموگرام و یا قند خون را توصیه نمی‌کند، مگر در بعضی از موارد خاص که انجام آن‌ها ضروری تشخیص داده شود
(6-4)؛ در حالی‌که، در مطالعه‌ای که
در اروپا انجام شده رابطه‌ای بین سطوح پایین سدیم سرم و افزایش خطر
عود تشنج درطول یک بیماری تب‌دار، نشان داده است (7). همچنین سطح پایین‌تر
کلسیم سرم در کودکان دچار تشنج تب‌دار
در مقایسه با گروه کنترل کودکان
سالم بدون تب و کودکان تب‌دار
بدون تشنج
گزارش شده است(8). این
مطالعه گذشته‌نگر به منظور بررسی سطح
سرمی سدیم و کلسیم در پیشگویی عود تشنج در بیماران مبتلا به تشنج تب‌دار ساده
طراحی گردید. اگر پایین‌بودن نسبی سطح سدیم و
کلسیم سرم بتواند پیشگوییکننده عود تشنج تب‌دار
باشد؛ لذا لازم است که این الکترولیت‌ها به‌صورت
معمول در تمام کودکان
دچار تشنج تب‌دار مورد بررسی قرار
گیرند. همچنین بعضی توجهات درمانی مانند جایگزینی سدیم یا محدودیت مایعات را باید
مد نظر
قرار داد.
مواد و روش‌ها
دراین مطالعه
توصیفی–تحلیلی از بین پرونده بیمارانی‌که در طول سال 1381 به علت تشنج تب‌دار در بیمارستان شهید فهمیده کرمانشاه بستری شده بودند، تعداد 109
پرونده مربوط به بیماران دچار تشنج تب‌دار
ساده و 144 پرونده مربوط به بیمارانی‌که
تشنج آن‌ها در 24 ساعت تکرار شده بود، به روش نمونه‌گیری آسان، انتخاب گردید. تشنج تب‌دار ساده به بیمارانی اطلاق گردید که تشنج آن‌ها به‌صورت ژنرالیزه بوده، کمتر از 15 دقیقه طول کشیده و در 24
ساعت فقط یک‌بار اتفاق افتاده است و تنها در اثر
تب بالاتر از4/38 درجه سانتی‌گراد
بوده و شواهدی از عفونت زمینه‌ای یا
ضایعات دیگر دستگاه عصبی در آن‌ها وجود نداشته است. بیمارانی‌که
در آن‌ها تشنج
ژنرالیزه و بدون علایم کانونی در عرض 24 ساعت
بیش از یک‌بار اتفاق افتاده بود، به عنوان
تشنج تب‌دار عودکننده در نظر گرفته شدند. سپس،
کلیه اطلاعات مورد لزوم شامل سن، جنس و
سطوح سرمی سدیم و کلسیم که در کلیه بیماران اندازه‌گیری شده بود استخراج گردید. میانگین سطح سرمی سدیم و کلسیم در دو گروه با آزمون آماری t
مقایسه گردید.
یافته‌ها
از تعداد کل 253 بیمار 104 بیمار (1/41%) مؤنث و 149 بیمار (9/58%) مذکر بودند.
درگروه بیماران مبتلا به تشنج تب‌دار
ساده 49 بیمار (45%) مونث و 60 بیمار (55%) مذکر و در گروه بیماران مبتلا به تشنج تب‌دار عودکننده، 55 بیمار (2/38%) مؤنث و 89 بیمار (8/61%) مذکر بودند.
محدوده
سنی بیماران از 2 ماه تا 9 سال و 6 ماه و میانگین سنی بیماران 9/27 ماه بود.
میانگین
سطح سرمی سدیم در کل بیماران 4/139 میلی‌اکی‌والان در لیتر بود. میانگین سطح سرمی سدیم در گروه مبتلا به تشنج تب‌دار ساده 56/139 میلی‌اکی‌والان
در لیتر با انحراف معیار 86/2 و در گروه
مبتلا به تشنج تب‌دار عودکننده 32/139 میلی‌اکی‌والان در لیتر با
انحراف معیار 75/2 بود که تفاوت آماری معناداری
را نشان نمی‌داد(49/0=P
).
میانگین
سطح سرمی کلسیم در کل بیماران 2/9 میلی‌گرم
در دسی‌لیتر و محدوده آن 9/10 –5/7 میلی‌گرم در دسی‌لیتر بود. میانگین سطح سرمی کلسیم در گروه مبتلا به تشنج تب‌دار
ساده 23/9 میلی‌گرم در دسی‌لیتر با انحراف معیار 76/0 و در گروه
مبتلا به تشنج تب‌دار راجعه 18/9 میلی‌گرم در دسی‌لیتر با
انحراف معیار 83/0 بود که
تفاوت آماری معناداری را (63/0=P)
نشان نمی‌داد (جدول 1).
جدول 1- سطح سرمی سدیم و کلسیم در بیماران مبتلا به تشنج تب‌دار ساده و تشنج تب‌دار عود کننده
|
یون
|
بیماران مبتلا به تشنج
|
P
|
|
تب‌دارساده
|
تب‌دارعودکننده
|
|
سدیم
(میلی‌اکی والان درلیتر)
|
*86/2±56/139
|
75/2± 32/139
|
49/0
|
|
کلسیم
(میلی‌گرم در دسی‌لیتر)
|
176/0±23/9
|
83/0± 18/9
|
63/0
|
* اعداد داخل
جدول به صورت X±SD
تنظیم شده است.
بحث
نتایج حاصل از
این مطالعه، استانداردهای کنونی در ارزیابی کودکان دچار تشنج تب‌دار را که به وسیله آکادمی مؤلفه‌های
عملی طب کودکان آمریکا وضع شده است،تأییدمی‌نماید. بدین‌ترتیب اندازه‌گیری
الکترولیت‌های سرم به‌طور
معمول در کودکانی‌که با تشنج تب‌دار مراجعه می‌نمایند،
ضروری نیست.
Thoman و همکاران در بررسی خود نشان دادند که میانگین سدیم
سرم در 27 بیماری که دچار بیش از یک تشنج تب‌دار
در 24 ساعت بودند، درمقایسه با 109
بیمار تب‌داری که تشنج آن‌ها در 24 ساعت تکرار نشده
بود، تفاوتی‌نداشته است.
هرچند میانگین سدیم سرم
در هر دو گروه مذکور در مقایسه با گروه کنترل بیماران با تشنج بدون تب، به‌طور
معناداری پایین‌تر بود (7).
Kiviranta و همکاران نیز در مطالعه خود دریافتند که
تب می‌تواند تغییراتی را
در اسمولالیتی و سدیم مایع مغزی- نخاعی (CSF)
و سرم ایجاد نماید، ولی این تغییرات
نمی‌توانند نشان‌دهنده افزایش استعداد به تشنج باشند (9).
Kenney در مطالعه‌ای که در روی
پرونده دو گروه بیماران دچار تشنج همراه تب و تشنج بدون تب انجام داد، هیچ‌گونه اختلال مهم بالینی درسطح سدیم،
گلوکز، منیزیوم، نیتروژن اوره خون و کلسیم بیماران مشاهده نکرد (10). براین اساس، بنظر می‌رسد اندازه‌گیری معمول الکترولیت‌ها و بعضی دیگر شاخص‌های شیمیایی سرم در کودکانی
که دچار تشنج همراه با تب بوده‌اند،
مگر در بعضی حالات خاص بالینی، غیرضروری است و
نمی‌تواند پیشگوییکننده احتمال عود تشنج باشد (7 و 11). از طرفی، Hugen
درمطالعه‌ای نشان داد که احتمال
تکرار تشنج در یک دوره تب،
بطور معناداری وابسته به سطح سرمی سدیم می‌باشد؛ لذا سطح سرمی سدیم می‌تواند
معیاری برای تصمیم‌گیری درمورد بستری
یا ترخیص بیمار و توصیه‌هایی به والدین درمورد میزان خطر عود تشنج
باشد (11). Kiviranta
و همکاران نیز درمطالعه‌ای نشان دادند که سطح سرمی سدیم در کودکان دچار تشنج تب‌دار راجعه در مقایسه با گروه مبتلا به تشنج تب‌دار ساده بدون عود، به‌طور معناداری پایین‌تر بوده است؛ لذا آن‌ها
چنین نتیجه‌گیری نمودند که
هیپوناترمی نسبی ممکن است خطر تشنجات متعدد را طی یک بیماری تب‌دار افزایش دهد (12). یکی از دلایل وجود
اختلاف در نتایج مطالعه ما و دو مطالعه مذکور،
تفاوت در حجم نمونه می‌باشد، به‌طوری‌که تعداد نمونه در مطالعه ما از هر دو
مطالعه ذکرشده بیشتر بوده
است. همچنین در مطالعه Hugen
گروه کنترل شامل کودکانی بوده است که دچار تب بوده، ولی تشنج نداشته‌اند
و گروه دیگری از کودکان سالم که سابقه هیچ‌گونه
تشنجی نداشته‌اند. این اختلاف در
گروه کنترل می‌تواند یکی دیگر از دلایل
تفاوت نتایج حاصل از مطالعه ما و مطالعه Hugen
باشد. Chiarelli نیز در بررسی
159 کودک مبتلا به تشنج تب‌دار و
مقایسه سطح سدیم سرم در آن‌ها با
گروه بیماران تب‌دار بدون تشنج و
گروه کنترل بیماران بدون تب، هیپوناترمی را به علت کاهش آستانه تحریک‌پذیری عصبی–
عضلانی، عامل مستعد‌کننده‌ای برای تکرار تشنج در بیماران تب‌دار می‌داند. در این مطالعه، سطح کلسیم سرم نیز درگروه بیماران مبتلا به تشنج
تب‌دار، از دو گروه دیگر بیماران
پایین‌تر بود. محتمل است که
هیپوناترمی دراین بیماران به علت ترشح نابه‌جای هورمون ضد ادراری باشد(8). سخا نیز در مطالعه‌ای در روی 53 کودک مبتلا به تشنج تب‌دار دریافت که سطح
سرمی سدیم در این بیماران نسبت به گروه شاهد که شرایطی مشابه گروه مورد داشتند، ولی
فاقد تشنج بودند، به طور معناداری پایین‌تر بوده است. در مطالعه سخا، همانند مطالعه حاضر، سطح سرمی کلسیم در دو گروه تفاوت
معناداری را نشان نداد(13). در مطالعه سخا نیز، تعداد کمتر نمونه نسبت به مطالعه
ما، می‌تواند نتیجه‌گیری مؤثرباشد. در ضمن گروه کنترل در مطالعه ذکرشده فاقد تشنج بوده‌اند، در حالی که
استفاده از گروه کنترل با تشنجات عودکننده در 24 ساعت که از مشخصات مطالعه ماست، می‌تواند از دیگر
دلایل توجیه‌کننده اختلاف در نتایج دو مطالعه باشد.
نتیجه‌گیری
مطالعه
ما در روی 253 کودک دچار تشنج بر اثر تب، هیچ‌گونه
تفاوت معناداری را در سطح
سرمی سدیم و کلسیم در دو گروه بیماران با تشنج تب‌دار ساده و تشنج تب‌دار
راجعه که دچار عود تشنج در 24 ساعت بوده‌اند، نشان نداد؛ لذا اندازه‌گیری
معمول این دو الکترولیت، در بیماران دچار تشنج
تب‌دار، به عنوان عامل پیشگوییکننده تکرار تشنج، توصیه نمی‌گردد.
سپاسگزاری
نویسندگان برخود
لازم می‌دانند که از زحمات آقایان
دکتر حمید کریمی و دکتر آرش بزرگمهر، درتهیه این مقاله، قدردانی نمایند.
Abstract:
Serums Sodium & Calcium Level in Children
with Simple and Recurrent Febrile Convulsion
-
Sayedzadeh| S.A.1; Hemati| M. 1
-
منابع
1.
Johnston MV. Seizures in childhood: In: Behrman RE| Kliegman RM| Jensen HB.
Nelson textbook of pediatrics. 17th ed. Pennsylvania: Saunders; 2004. P.1994
2.
Shinnar S. Febrile Seizure: In: Swaiman KF| Ashwal S. Pediatric neurology: principles
and practice. 3rd ed. Missouri: Mosby; 1999| P.676
3. Miceli
Sopo S| Cuomo B| Federico G| Avantaggiato MD| Puglies A| Navarra PL| et al. In
vivo and in vitro production of interlukin-1 after febrile convulsion. Pediatr
Med Chir 2001; 23:83-7
4. Duffner
PK| Baumann RJ. A synopsis of American Academy of Pediatric’s practice
parameters on the evaluation and treatment of children with febrile seizures.
Pediatr Rev 1999; 20:285-7
5. Provisional
Committee on Quality Improvement| Subcommittee on Febrile Seizures. Practice
parameter: the neurodiagnostic evaluation of the child with a first simple
febrile seizure. Pediatrics 1996; 97:769-71
6. Committee
on Quality Improvement| subcommittee on Febrile seizures. The long term
treatment of the child with simple febrile seizures. Pediatrics 1999;
103:1307-9
7. Thoman
JE| Duffner PK| Shucard JL. Do serum sodium levels predict febrile seizure
recurrence within 24 hours? Pediatr Neurol 2004; 31:342-4
8. Chiarelli
F| Depalma C| verrotti A| Lombardi G| Domizio S. Electrolytic changes in
febrile convulsions. Pediatr Med Chir
1985; 7:249-52
9. Kiviranta T| Tuomisto L| Airaksinen EM. Osmolality
and electrolytes in cerebrospinal fluid and serum of febrile children with and
without seizures. Eur J pediatr 1996; 155:120-5
10. Kenney
RD| Taylor JA. Absence of serum chemistry abnormalities in pediatric patients
presenting with seizures. Pediatr Emerg Care 1992; 8:65-6
11. Hugen
CA| Oudesluys- Murphy| Hop WC. Serum sodium levels and probability of recurrent
febrile convulsions. Eur J pediatr 1995: 403-5
12.
Kiviranta T| Airaksinen EM. Low sodium levels in serum are associated with
subsequent febrile seizures. Acta Pediatr 1995; 84:1372-4
13. سخا کاظم ، برزگر محمد. بررسی
سطح سرمی سدیم و کلسیم یونیزه در تشنج ناشی از تب. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی
و خدمات بهداشتی درمانی تبریز، سال 1384؛ دوره 27، شماره 1، 46-43