بهبود فروشگاه

دستور کار علم‌ ـ چارچوبی‌ برای‌ عمل‌

  (مصوب‌ همایش‌ جهانی‌ علم‌ ـ اول‌ ژوئیه‌ 1999ـ بوداپست‌ مجارستان)

 مترجم‌: علی‌ صباغیان‌

 مقدمه‌

1ـ ما شرکت‌کنندگان‌ در همایش‌ جهانی‌ (علم‌ برای‌ قرن‌ بیست‌ ویکم‌: تعهدی‌ جدید) که‌ از 26 ژوئن‌ تا اول‌ ژوئیه‌ سال‌ 1999 باحمایت‌ سازمان‌ آموزشی‌، علمی‌ و فرهنگی‌ سازمان‌ ملل‌ متحد(یونسکو) و شورای‌ بین‌المللی‌ علم‌ در شهر بوداپست‌ مجارستان‌گرد هم‌ آمدیم‌ موارد زیرا را اعلام‌ می‌داریم‌:

2ـ پیشبرد اهداف‌ صلح‌ بین‌المللی‌ و رفاه‌ عمومی‌ برای‌ بشر یکی‌از برترین‌ و اصیل‌ترین‌ هدف‌های‌ جوامع‌ ماست‌. ایجاد یونسکو وشورای‌ بین‌المللی‌ علم‌ از بیش‌ از نیم‌ قرن‌ پیش‌ به‌ این‌ سو، نمادی‌ ازعزم‌ بین‌المللی‌ برای‌ پیشبرد این‌ اهداف‌ از طریق‌ روابط علمی‌،آموزشی‌ و فرهنگی‌ بین‌ مردمان‌ جهان‌ بوده‌ است‌.

3ـ اهداف‌ یادشده‌ اکنون‌ نیزهمچون‌ پنجاه‌ سال‌ قبل‌ معتبر هستند. در عین‌حال‌ به‌ موازات‌ بهبود ابزارهای‌ دست‌یابی‌ به‌ این‌ اهداف‌ ازطریق‌ پیشرفت‌ علمی‌ و تکنولوژی‌ طی‌ نیم‌ قرن‌ گذشته‌، ابزارهای ‌تهدیدکننده‌ و مصالحه‌ برسراین‌ اهداف‌ نیز توسعه‌ یافته‌ است‌. درحال‌ حاضر، شرایط سیاسی‌، اقتصادی‌، اجتماعی‌، فرهنگی‌ و زیست‌محیطی‌ نیز عمیقاً دگرگون‌ شده‌ و نقش‌ علوم‌ (به‌ویژه‌ علوم‌طبیعی‌ همچون‌ علوم‌ فیزیک‌، زیست‌شناختی‌، زیست‌ شیمی‌ و مهندسی‌، علوم‌ اجتماعی‌ و انسانی‌) در این‌ شرایط تغییریافته‌، نیازمند تعریف‌ و پی‌گیری‌ دسته‌جمعی‌ است‌ و این‌ خود زمینه‌هایی‌ برای‌ایجاد تعهدی‌ جدید است‌.

4ـ ما با رضایت‌ عمومی‌ با این‌ (دستور کار علم‌ ـ چارچوبی‌ برای‌عمل‌) به‌ مثابه‌ راهبردها و شیوه‌های‌ عمل‌ برای‌ نیل‌ به‌ اهداف‌ اعلام‌شده‌ در اعلامیه‌، موافقت‌ کرده‌ایم‌.

5ـ ما معتقدیم‌ که‌ راهبردهای‌ عملی‌ای‌ که‌ از این‌ به‌ بعد طرح‌می‌شوند، موجب ‌تهیه‌چارچوبی ‌برای ‌برخورد با مشکلات‌ و چالش‌ها; فراهم‌ آوردن‌ فرصت‌هایی‌ فراروی‌ پژوهش‌ علمی‌; استمرارمشارکت‌های‌ موجود و ایجاد زمینه‌های‌ جدیدی‌ برای‌ مشارکت‌های‌ملی‌ و بین‌المللی‌ بین‌ همه‌ بازیگران‌ عرصه‌ تلاش‌ علمی‌ می‌شود. چنین‌ تلاش‌های‌ پژوهشی‌ و مشارکت‌هایی‌ باید با نیازها، خواسته‌هاو ارزش‌های‌ بشری‌ و طبیعت‌ نسل‌های‌ آینده‌ که‌ در جست‌وجوی ‌صلح‌ دائمی‌، عدالت‌ و توسعه‌ پایدار هستند، مطابقت‌ داشته‌ باشد.

1ـ علم‌ برای‌ دانش‌، دانش‌ برای‌ پیشرفت‌

6ـ ما خود را متعهد به‌ پیشرفت‌ دانش‌ می‌دانیم‌. ماخواستار آن‌ هستیم‌که‌ این‌ دانش‌ در خدمت‌ کل‌ بشریت‌ قرار گیرد تا کیفیت‌ زندگی‌نسل‌های‌ کنونی‌ و آینده‌ را بهبود بخشد.

1ـ1ـ نقش‌ پژوهش‌ بنیادی‌

7ـ  هرکشور باید تأسیس‌ مؤسسه‌های‌ علمی‌ با کیفیت‌ بالا را که‌ قادرند تسهیلات‌ پژوهشی‌ و آموزشی‌ را در زمینه‌های‌ تخصصی‌ به‌علاقه‌مندان‌ عرضه‌ کنند، هدف‌ خود قرار دهد و چنانچه‌ کشورهایی‌قادر به‌ ایجاد چنین‌ مؤسسه‌هایی‌ نباشند، باید جامعه‌ بین‌المللی‌ ازطریق‌ مشارکت‌ و همکاری‌، کمک‌ لازم‌ را عرضه‌ کند.

8ـ شبکه‌های‌ حقوقی‌، ملی‌ و بین‌المللی‌ باید هدایت‌ و حمایت‌ ازپژوهش‌های‌ علمی‌ را برعهده‌ گیرند و البته‌ آن‌چه‌ در این‌ خصوص ‌بسیار اهمیت‌ دارد، آزادی‌ عقیده‌ و حفظ حقوق‌ فکری‌ است‌.

9ـ گروه‌ها و مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌ و سازمان‌های‌ غیردولتی ‌مربوطه‌ باید همکاری‌های‌ منطقه‌ای‌ و بین‌المللی‌ خود را با نگرش‌ تسهیل‌ آموزش‌ علمی‌، تقسیم‌ تسهیلات‌ گران‌، تقویت‌ انتشاراطلاعات‌ علمی‌، مبادله‌ اطلاعات‌ و داده‌های‌ علمی‌ به‌ویژه‌ بین‌کشورهای‌ توسعه‌یافته‌ و کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌ و بیان‌ مشترک ‌مشکلات‌ جهانی‌ تقویت‌ کنند.

10ـ دانشگاه‌ها باید مراقب‌ باشند تا برنامه‌هایشان‌ در همه‌رشته‌های‌ علمی‌ بر آموزش‌ و پژوهش‌ و همکاری‌ بین‌ این‌ دو وعرضه‌ پژوهش‌ به‌مثابه‌ بخشی‌ از آموزش‌ علم‌ متمرکز شود. مهارت‌های‌ ارتباطاتی‌ و توجه‌ به‌ علوم‌ اجتماعی‌ نیز باید بخشی‌ ازبرنامه‌ آموزش‌ دانشمندان‌ باشد.

11ـ در شرایط جدید ناشی‌ از جهانی‌شدن‌ گسترده‌ وشبکه‌سازی‌های‌ بین‌المللی‌، دانشگاه‌ها نه‌ تنها با فرصت‌های‌ نوین‌ بلکه‌ با چالش‌های‌ جدید مواجه‌ هستند، برای‌ مثال‌ دانشگاه‌ها در نظام‌ابتکارات‌ نقش‌ فزاینده‌ای‌ ایفا می‌کنند. همچنین‌ مسئول‌ آموزش‌نیروی‌ کار بسیار ماهر برای‌ آینده‌ و تربیت‌ دانشجویانی‌ با قابلیت‌ها وتوانایی‌های‌ لازم‌ برای‌ برخورد با مسائل‌ جهان‌ هستند. آن‌ها باید منعطف‌ باشند و دانش‌ خود را همواره‌ به‌روز نمایند. دانشگاه‌ها در کشورهای‌ توسعه‌یافته‌ و درحال‌ توسعه‌ باید همکاری‌ بین‌ یکدیگر رااز طریق‌ مناسبات‌ مشترک‌ شدت‌ بخشند. یونسکو در این‌ خصوص ‌می‌تواند همچون‌ اتاق‌ پایاپای‌ و تسهیل‌کننده‌ عمل‌ نماید.

12ـ از کشورهای‌ اعطاکننده‌ کمک‌های‌ پژوهشی‌ و مؤسسه‌های‌ وابسته‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ متحد درخواست‌ می‌شود به‌منظور افزایش‌ کیفیت‌ و کارآیی‌ کمک‌هایی‌ که‌ در جهت‌ بهبود وضعیت‌ پژوهش‌ درکشورهای‌ درحال‌ توسعه‌، به‌ این‌ کشورها عرضه‌ می‌کنند، همکاری‌ بایکدیگر را گسترش‌ دهند و اقدامات‌ مشترک‌ خود را بر تقویت ‌نظام‌های‌ پژوهش‌ ملی‌ و رعایت‌ اولویت‌ها و سیاست‌های‌ علمی‌ ملی ‌متمرکز نمایند.

13ـ از آن‌جا که‌ سازمان‌های‌ حرفه‌ای‌ دانشمندان‌ همچون ‌دانشگاه‌های‌ ملی‌ و بین‌المللی‌، اتحادیه‌های‌ علمی‌ و انجمن‌های ‌دانشمندان‌، نقش‌ مهمی‌ در تقویت‌ بنیه‌ پژوهشی‌ کشورها برعهده‌دارند، باید همگان‌ آن‌ها را به‌شدت‌ تأیید و حمایت‌ کنند. همچنین‌ خود این‌ سازمان‌ها نیز باید به‌ همکاری‌های‌ بین‌المللی‌ بیشتر درباره‌مسائل‌ جهانی‌ و نیز حمایت‌ از اعطای‌ آزادی‌ بیان‌ و اندیشه‌ به ‌دانشمندان‌ تشویق‌ شوند.

1ـ2ـ بخش‌های‌ عمومی‌ و خصوصی‌

14ـ دولت‌ها از طریق‌ سازوکارهای‌ مشارکتی‌ که‌ تمامی‌ بخش‌ها و دست‌اندرکاران‌ مربوطه‌ را دربرمی‌گیرد باید نیازهای‌ کشور را شناسایی‌ کنند و ضمن‌ اولویت‌ دادن‌ به‌ حمایت‌ از پژوهش‌های‌عمومی‌ که‌ برای‌ نیل‌ به‌ پیشرفت‌ در زمینه‌های‌ مختلف‌ ضروری‌هستند، منابع‌ مالی‌ ثابتی‌ را برای‌ این‌ منظور تضمین‌ نمایند. پارلمان‌هانیز باید اقدامات‌ مشابهی‌ را تصویب‌ و تخصیص‌ بودجه‌ به‌ این‌ امر را متوازن‌ نمایند.

15ـ دولت‌ها و بخش‌ خصوصی‌ باید بین‌ سازوکارهای‌ مختلف ‌تأمین‌ مالی‌ پژوهش‌ علمی‌ توازن‌ مناسبی‌ برقرار کنند. نیز دولت‌ها موظفند از طریق‌ طرح‌های‌ قانونی‌ و مشوق‌ همراه‌ با مشارکت‌ بخش‌عمومی‌ برمبنای‌ طرح‌های‌ منعطف‌ و تضمین‌ قابلیت‌ دسترسی‌ به‌دانش‌ آن‌ها، امکانات‌ جدید مالی‌ را شناسایی‌ کرده‌، گسترش‌ دهند.

16ـ ضروری‌ است‌ میان‌ تأمین‌کنندگان‌ منابع‌ مالی‌ علم‌ و تکنولوژی‌ و استفاده‌کنندگان‌ از این‌ منابع‌، گفت‌وگوی‌ نزدیکی‌ وجودداشته‌ باشد. به‌ این‌منظور، دانشگاه‌ها، مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌ و صنایع ‌موظفند با یکدیگر همکاری‌ نزدیک‌تری‌ داشته‌ باشند. نیز امکانات ‌مالی‌ طرح‌های‌ علم‌ و تکنولوژی‌ که‌ به‌مثابه‌ ابزارهای‌ پیشرفت‌ دانش ‌و تقویت‌ بنیه‌ علم‌ مبتنی‌ بر صنعت‌ هستند، باید افزایش‌ یابد.

1ـ3ـ تقسیم‌ اطلاعات‌ و دانش‌ علمی‌

17ـ دانشمندان‌، مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌ و انجمن‌های‌ علمی‌دانشمندان‌ و سایر سازمان‌های‌ غیردولتی‌ مربوطه‌ باید خود را به‌افزایش‌ همکاری‌ بین‌المللی‌ از جمله‌ مبادله‌ دانش‌ و استاد متعهدنمایند. ابتکارات‌ و طرح‌های‌ تسهیل‌کننده‌ باید به‌طور مشخص‌تشویق‌ و حمایت‌ شود. برای‌ پیوستن‌ کامل‌ دانشمندان‌ زن‌ و سایرگروه‌های‌ محروم‌ در کشورهای‌ جنوب‌ و شمال‌ به‌ شبکه‌های‌ علمی‌، باید طرح‌هایی‌ اجرا شود. در این‌ چارچوب‌ ضروری‌ است‌ اقداماتی‌صورت‌ گیرد تا دسترسی‌ به‌ نتایج‌ پژوهش‌های‌ انجام‌ شده‌ با بودجه‌عمومی‌ تضمین‌ گردد.

18ـ کشورهایی‌ که‌ تخصص‌ لازم‌ را دارند، ملزم‌ هستند از طریق‌کمک‌ به‌ برنامه‌های‌ علمی‌ طراحی‌ شده‌ به‌منظور آموزش‌ و تربیت‌ دانشمندان‌، کار تقسیم‌ و انتقال‌ دانش‌ را گسترش‌ دهند.

19ـ چاپ‌ و انتشار گسترده‌تر نتایج‌ پژوهش‌های‌ علمی‌ انجام‌شده‌ در کشورهای‌ در حال‌ توسعه‌، با کمک‌ کشورهای‌ توسعه‌یافته‌ واز طریق‌ آموزش‌، مبادله‌ اطلاعات‌ و ایجاد خدمات‌ فهرست‌نویسی‌ و نظام‌های‌ اطلاعاتی‌ که‌ نیازهای‌ جوامع‌ علمی‌ سراسر جهان‌ را بهترتأمین‌ می‌کنند، باید تسهیل‌ شود.

20ـ مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌ و آموزشی‌ ملزم‌ به‌ توجه‌ به ‌تکنولوژی‌های‌ جدید اطلاعاتی‌ و ارتباطاتی‌، ارزیابی‌ تأثیر آن‌ها وگسترش‌ کاربرد این‌ تکنولوژی‌ها از طریق‌ شیوه‌هایی‌ همچون‌ توسعه‌نشر الکترونیک‌، ایجاد روحیه‌ پژوهش‌ و آموزش‌ مجازی‌محیطزیست‌ یا کتابخانه‌های‌ دیجیتال‌ هستند. برنامه‌های‌ تحصیلی‌علمی‌ باید پس‌ از جرح‌ و تعدیل‌، به‌ بررسی‌ تأثیرات‌ تکنولوژی‌ نوین‌بر برنامه‌ علمی‌ بپردازند. همچنین‌ برای‌ جبران‌ محدودیت‌هایی‌ که‌زیربنای‌ نظام‌ آموزشی‌ را تهدید می‌کنند و نیز به‌منظور انتقال‌ آموزش‌علمی‌ سطح‌ بالا به‌ مناطق‌ دورافتاده‌، باید به‌ فکر طراحی‌ برنامه‌ای‌بین‌المللی‌ برای‌ تقویت‌ بنیه‌ ملی‌ و توسعه‌ شبکه‌ اینترنت‌ همراه‌ باسیستم‌ مذکور به‌منظور بهبود نظام‌ آموزش‌ و پرورش‌ حرفه‌ای‌ بود.

21ـ جامعه‌ پژوهشی‌ به‌منظور تضمین‌ اعتبار و تمامیت‌ ادبیات‌مکتوب‌ علمی‌ در روند تکامل‌ نظام‌ اطلاعات‌ الکترونیک‌، موظف‌است‌ به‌طور منظم‌ با ناشران‌، کتابخانه‌ها و انجمن‌های‌ اطلاعات‌تکنولوژی‌، ارتباط برقرار نماید. از آن‌جا که‌ انتشار و تقسیم‌ دانش‌علمی‌ بخش‌ ضروری‌ فرایند پژوهش‌ است‌ بنابراین‌ دولت‌ها و سایرمؤسسه‌های‌ تأمین‌کننده‌ منابع‌ ملزم‌ هستند تأمین‌ بودجه‌های‌ پژوهشی‌ـ اعم‌ از هزینه‌های‌ زیربنایی‌ مربوطه‌ و سایر هزینه‌ها ـ را به‌ میزان‌کافی‌ و در چارچوب‌ یک‌ نظام‌ حقوقی‌ مناسب‌ تضمین‌ کنند.

2ـ علم‌ برای‌ صلح‌ و توسعه‌

22ـ امروزه‌ بیش‌ از هر زمان‌ دیگر، علوم‌ طبیعی‌ و اجتماعی‌ و کاربردآن‌ها در توسعه‌ ضروری‌ می‌نماید. همکاری‌ جهانی‌ بین‌ دانشمندان‌،کمکی‌ ارزشمند و سازنده‌ به‌ امنیت‌ جهانی‌ و ایجاد تعاملات‌مسالمت‌آمیز بین‌ کشورها، جوامع‌ و فرهنگ‌های‌ مختلف‌ است‌.

23ـ برای‌ کشوری‌ که‌ توانایی‌ تأمین‌ نیازهای‌ اساسی‌ مردمش‌ راداشته‌ باشد، آموزش‌ علم‌ و تکنولوژی‌، ضرورتی‌ راهبردی‌ است‌.دانش‌آموزان‌ به‌مثابه‌ بخشی‌ از آموزش‌ و پرورش‌، خود باید راه‌های‌حل‌ مشکلات‌ خاص‌ و پاسخ‌گویی‌ به‌ نیازهای‌ جامعه‌ از طریق‌ کاربردمهارت‌ها و دانش‌ علمی‌ و تکنولوژی‌ را بیاموزند.

24ـ کشورهای‌ صنعتی‌ باید از طریق‌ طرح‌های‌ مشترک‌ علم‌ وتکنولوژی‌ که‌ به‌ مسائل‌ اساسی‌ جمعیت‌ در کشورهای‌ در حال ‌توسعه‌ پاسخ‌ می‌دهد، با این‌ کشورها همکاری‌ کنند. به‌منظور تضمین‌سودمندی‌ و اثربخشی‌ برنامه‌ریزی‌ها و اجرای‌ بهتر طرح‌های‌ توسعه‌،ضروری‌ است‌ تأثیرات‌ این‌ طرح‌ها به‌دقت‌ بررسی‌ شود. افراد شاغل‌در چنین‌ طرح‌هایی‌ باید آموزش‌ مربوط به‌ کارشان‌ را دریافت‌ کنند.

25ـ  همه‌ کشورها در دانش‌ علمی‌ باید سهیم‌ باشند و برای‌کاهش‌ بیماری‌های‌ اجتناب‌پذیر در سراسر جهان‌، با یکدیگرهمکاری‌ کنند. به‌ این‌ منظور هر کشوری‌ موظف‌ است‌ اولویت‌هایی‌را که‌ به‌ بهبود وضعیت‌ بهداشت‌ منجر می‌شود و در عین‌حال‌ باشرایط آن‌ کشور مناسب‌تر است‌، بررسی‌ و شناسایی‌ کند. برنامه‌های‌پژوهشی‌ ملی‌ و منطقه‌ای‌ از قبیل‌ جمع‌آوری‌ داده‌های‌ شناختی‌ وآماری‌ عمومی‌ و انتقال‌ بهترین‌ روش‌ها به‌ کسانی‌ که‌ قادر به‌ استفاده‌از آن‌ هستند باید با هدف‌ کاهش‌ تفاوت‌ بهداشتی‌ بین‌ جوامع‌ مختلف‌عرضه‌ شود.

27ـ سازوکارهای‌ ابتکاری‌ و باصرفه‌ برای‌ تأمین‌ مالی‌ علم‌ وجذب‌ منابع‌ و تلاش‌ کشورهای‌ مختلف‌ برای‌ اجرای‌ این‌ سیاست‌هااز طریق‌ مؤسسه‌های‌ مربوطه‌ در سطوح‌ منطقه‌ای‌ و بین‌المللی‌ بایدبررسی‌ شود ـ نیز ضروری‌ است‌ شبکه‌هایی‌ برای‌ مبادله‌ منابع‌ انسانی‌بین‌ شمال‌ ـ جنوب‌ و جنوب‌ ـ جنوب‌ ایجاد گردد. طراحی‌ این‌شبکه‌ها باید به‌گونه‌ای‌ باشد که‌ دانشمندان‌ را تشویق‌ کند تخصصشان‌را در کشورهای‌ خود به‌ خدمت‌ گیرند.

28ـ کشورهای‌ اعطاکننده‌ کمک‌، سازمان‌های‌ غیردولتی‌ وبین‌دولتی‌ و مؤسسه‌های‌ وابسته‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ متحد موظفند به‌منظور پاسخ‌گویی‌ به‌ مسائل‌ توسعه‌ ـ آن‌چنان‌ که‌ در دستور کار بیان‌شده‌ است‌ ـ همراه‌ با حفظ استانداردها با کیفیت‌ بالا، برنامه‌های‌ خودرا درخصوص‌ علم‌ تقویت‌ کنند.

2ـ2ـ علم‌، محیطزیست‌ و توسعه‌ پایدار

29ـ دولت‌ها، مؤسسه‌های‌ وابسته‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ متحد، جامعه‌ علمی‌و مؤسسه‌های‌ خصوصی‌ و عمومی‌ تأمین‌کننده‌ منابع‌ مالی‌ پژوهش‌،باید برنامه‌های‌ پژوهشی‌ زیست‌محیطی‌ ملی‌، منطقه‌ای‌ و جهانی‌ رابه‌صورت‌ مناسب‌ ایجاد یاتقویت‌ کنند. این‌ برنامه‌های‌ پژوهشی‌ بایددربرگیرنده‌ برنامه‌های‌ ظرفیت‌سازی‌ باشند. مسائلی‌ از قبیل‌ مسئله‌آب‌ پاکیزه‌، چرخه‌ آب‌شناختی‌، تنوعات‌ و تغییرات‌ آب‌ و هوایی‌،اقیانوس‌ها، مناطق‌ ساحلی‌ و قطبی‌، تنوع‌ زیستی‌، گسترش‌ بیابان‌ها،نابودی‌ جنگل‌ها، چرخه‌ زیست‌ شیمی‌ و خطرات‌ محیطی‌ توجه‌ویژه‌ای‌ می‌طلبد. اهداف‌ طرح‌های‌ جهانی‌ پژوهش‌ زیست‌محیطی‌بین‌المللی‌ موجود باید به‌شدت‌ درچارچوب‌ دستور کار 21وطرح‌های‌ عمل‌ همایش‌های‌ جهانی‌ دنبال‌ شوند. به‌منظور حل‌مشکلات‌ زیست‌محیطی‌ مشترک‌ بین‌ کشورهای‌ همسایه‌ یاکشورهایی‌ که‌ دارای‌ شرایط بوم‌شناختی‌ مشابه‌ هستند، باید زمینه‌های‌همکاری‌  گسترش‌ یابد.

30ـ مجموعه‌ اجزای‌ زمین‌ باید به‌طور نظام‌مند بر مبنای‌ برنامه‌ای‌بلندمدت‌ اداره‌ شود و این‌ امر نیازمند حمایت‌ گسترده‌ دولت‌ها وبخش‌ خصوصی‌ در زمینه‌ توسعه‌ هرچه‌ بیشتر روش‌های‌ جهانی‌نظارت‌ زیست‌محیطی‌ است‌. کارآیی‌ کنترل‌ این‌ برنامه‌ها تا حد زیادی‌به‌ وسعت‌ اطلاعات‌ قابل‌ دست‌یابی‌ در زمینه‌ چگونگی‌ اداره‌ و کنترل‌این‌ برنامه‌ها بستگی‌ دارد.

31ـ همه‌ دست‌اندرکاران‌ مربوطه‌ از جمله‌ بخش‌ خصوصی‌به‌منظور بررسی‌ ابعاد انسانی‌ تغییر زیست‌محیطی‌ در سطح‌ جهان‌نظیر بررسی‌ پی‌آمدهای‌ بهداشتی‌ آن‌، و نیز برای‌ بهبود شناخت‌عمیق‌تر در این‌ زمینه‌، آن‌چنان‌ که‌ نظام‌های‌ طبیعی‌ تعیین‌ کرده‌اند، موظفند پژوهش‌ بین‌ رشته‌ای‌ میان‌ علوم‌ طبیعی‌ و اجتماعی‌ رابه‌شدت‌ تقویت‌ کنند. روشن‌ نمودن‌ مفهوم‌ مصرف‌ پایدار نیز نیازمند تعامل‌ میان‌ دانشمندان‌ علوم‌ طبیعی‌ با دانشمندان‌ علوم‌ اجتماعی‌ وسیاسی‌ و اقتصاددانان‌ وجمعیت‌ شناسان‌ است‌.

32ـ دانش‌ علمی‌ جدید و دانش‌ سنتی‌ از طریق‌ طرح‌های‌ بین‌رشته‌ای‌ درباره‌ روابط منابع‌ طبیعی‌، شناسایی‌ مخاطرات‌ طبیعی‌ وکاهش‌ آثار آن‌ها باید به‌ یکدیگر نزدیک‌تر شوند. انجمن‌های‌ محلی‌و سایر دست‌اندرکاران‌ مربوطه‌ باید در این‌ طرح‌ها مشارکت‌ جویند. دانشمندان‌ و انجمن‌های‌ علمی‌ مسئولیت‌ دارند توضیح‌ علمی‌ این‌مسائل‌ و شیوه‌هایی‌ را که‌ علم‌ از آن‌ طریق‌ می‌تواند در پاسخ‌گویی‌ به‌آن‌ها نقش‌ کلیدی‌ داشته‌ باشد، با زبان‌ ساده‌ بیان‌ کنند.

33ـ دولت‌ها موظفند از طریق‌ همکاری‌ با دانشگاه‌ها ومؤسسه‌های‌ آموزش‌ عالی‌ و با کمک‌ سازمان‌های‌ بین‌المللی‌ مربوطه‌،آموزش‌، تربیت‌ و تسهیلات‌ توسعه‌ منابع‌ انسانی‌ در علوم‌ مربوط به ‌محیطزیست‌ را توسعه‌ و بهبود بخشند و به‌ این‌ منظور از دانش‌ سنتی‌و محلی‌ بهره‌گیرند والبته‌ برای‌ تحقق‌ این‌ مهم‌ نیاز است‌ که‌ کشورهای‌درحال‌ توسعه‌ با همکاری‌ جامعه‌ بین‌المللی‌، به‌ اقدامات‌ ویژه‌ای‌دست‌ بزنند.

34ـ همه‌ کشورها باید بر ایجاد یا افزایش‌ ظرفیت‌ خود در زمینه‌تشخیص‌ میزان‌ آسیب‌پذیری‌ وخطر، هشدار و اعلام‌ اولیه‌ فجایع‌طبیعی‌ کوتاه‌مدت‌ و نیز مخاطرات‌ بلندمدت‌ تغییر محیطزیست‌،آمادگی‌  رو به‌ بهبود، انطباق‌، تخفیف‌ آثار این‌گونه‌ مخاطرات‌ وگنجاندن‌ مدیریت‌ حوادث‌ در برنامه‌ریزی‌ توسعه‌ ملی‌ تأکید کنند.درعین‌ حال‌، باید همواره‌ به‌خاطر داشته‌ باشند که‌ در جهانی‌ پیچیده‌به‌سر می‌برند که‌ روندهای‌ بلندمدت‌ طبیعت‌ دچار نوعی‌ بی‌ثباتی‌ذاتی‌ هستند. توجه‌ سیاست‌گذاران‌ به‌ این‌ نکته‌ هم‌، آن‌ها را به‌ اتخاذ راهبردهای‌ پیش‌بینی‌ کننده‌ و هدایت‌گرایانه‌ تشویق‌  می‌کند. زیرااصل‌ پیشگیری‌، اصلی‌ مهم‌ در کاربرد اجتناب‌ ناپذیر علمی‌ است‌،به‌ویژه‌ در شرایطی‌ که‌ احتمال‌ پی‌آمدهای‌ تغییرناپذیر یا مصیبت‌ باروجود دارد.

35ـ بخش‌های‌ عمومی‌ و خصوصی‌ در سطوح‌ ملی‌ و بین‌المللی‌وظیفه‌ دارند به‌ حمایت‌ از آن‌ نوع‌ پژوهش‌های‌ علمی‌ و تکنولوژیک‌بپردازند که‌ درصدد دست‌یابی‌ به‌ تکنولوژی‌هایی‌ با آلودگی‌ کمتر،آثار پایدارتر، محصولات‌ قابل‌ بازیافت‌، منابع‌ انرژی‌ تجدیدپذیر ومصرف‌ مؤثرتر انرژی‌ هستند. سازمان‌های‌ بین‌المللی‌ صلاحیت‌دار ازجمله‌ یونسکو و یونیدو باید امکان‌ دسترسی‌ آزاد به‌ کتابخانه‌های‌موجود درباره‌ تکنولوژی‌های‌ پایدار را گسترش‌ دهند.

2ـ3ـ علم‌ و تکنولوژی‌

36ـ مقامات‌ ملی‌ و بخش‌ خصوصی‌ باید از ایجاد زمینه‌های‌ همکاری‌میان‌ دانشگاه‌ و صنعت‌ حمایت‌ کنند و مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌ وشرکت‌های‌ کوچک‌ و متوسط و بزرگ‌ را برای‌ افزایش‌ ابتکارات‌ وتسریع‌ در بازگشت‌ سرمایه‌های‌ به‌ کارگرفته‌ شده‌ در زمینه‌ مسائل‌علمی‌ و ایجاد منافع‌ برای‌ همه‌ فعالان‌ این‌ عرصه‌، مشارکت‌ دهند.

37ـ برنامه‌های‌ تحصیلی‌ مربوط به‌ علوم‌ و تکنولوژی‌ بایدبه‌گونه‌ای‌ طراحی‌ شوند که‌ نوعی‌ رهیافت‌ علمی‌ برای‌ حل‌ مشکلات‌را تشویق‌ کنند. همکاری‌ دانشگاه‌ و صنعت‌ باید در جهت‌ کمک‌ به‌آموزش‌ مهندس‌، استمرار آموزش‌های‌ حرفه‌ای‌، تقویت‌ پاسخ‌گویی‌به‌ نیازهای‌ صنعت‌ و یاری‌ بخش‌ صنعت‌ به‌ بخش‌ آموزش‌ و پرورش‌گسترش‌ یابد.

38ـ به‌منظور پیشرفت‌ ابتکارات‌ و اختراعات‌، کشورها بایدروش‌هایی‌ را برگزینند که‌ با نیازها و منابع‌ آن‌ها همخوانی‌ بیشتری‌دارد. زیرا امروز ابتکار دیگر فرایندی‌  خطی‌ نیست‌ که‌ فقط حاصل‌پیشرفت‌ در یک‌ واحد علمی‌ باشد، بلکه‌ نیازمند رهیافتی‌ نظام‌مندشامل‌ مشارکت‌ها و ارتباطات‌ گسترده‌ بین‌ بخش‌ وسیعی‌ ازقلمروهای‌ دانش‌ و بازخوراند مستمر میان‌ بسیاری‌ از بازیگران‌ است‌. طرح‌های‌ احتمالی‌ در این‌ زمینه‌ باید دربرگیرنده‌ مراکز پژوهشی‌ فعال‌و شبکه‌های‌ پژوهشی‌، کانون‌های‌ تکنولوژی‌، پارک‌های‌ پژوهشی‌ ومجامع‌ مشورتی‌ برای‌ شرکت‌های‌ کوچک‌ و متوسط باشند. همچنین‌ضروری‌ است‌ به‌منظور ایجاد ارتباط بین‌ علم‌ و صنعت‌ و با توجه‌ به‌تحولات‌ اقتصادی‌ وتکنولوژیکی‌ جهان‌، ابزارهای‌ سیاست‌گذاری‌ویژه‌ای‌ از جمله‌ برنامه‌ریزی‌ برای‌ تشویق‌ ابتکارات‌ ملی‌ طراحی‌ واجرا شود. سیاست‌های‌ علمی‌ باید به‌ تزریق‌ دانش‌ به‌ پیکره ‌فعالیت‌های‌ اجتماعی‌ و سودمند یاری‌ رسانند. بررسی‌ مسئله‌ نسل‌خطرناک‌ تکنولوژی‌ها بسیار ضروری‌ است‌ و به‌این‌ منظور باید ازمشکلات‌ مربوط به‌ کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌ آغاز کرد. این‌ به‌مفهوم‌آن‌ است‌ که‌ این‌ دسته‌ از کشورها باید دارای‌ منابع‌ لازم‌ برای‌تبدیل‌شدن‌ به‌ تولیدکنندگان‌ تکنولوژی‌ها باشند.

39ـ به‌منظور تقویت‌ توسعه‌ صنعتی‌، اقتصادی‌ و اجتماعی‌ بایدمیزان‌ تحرک‌ استادان‌ را بین‌ دانشگاه‌ها و صنایع‌ و کشورهای‌ مختلف‌افزایش‌ داد و همچنین‌ از طریق‌ شبکه‌های‌ پژوهشی‌ و مشارکت‌های‌بین‌ شرکتی‌ به‌ تسریع‌ انتقال‌ تکنولوژی‌ مدد رساند.

40ـ دولت‌ها و مؤسسه‌های‌ آموزش‌ عالی‌ باید از طریق‌آموزش‌های‌ درازمدت‌ و ایجاد راه‌های‌ همکاری‌ بین‌المللی‌، برآموزش‌های‌ مهندسی‌، تکنولوژیک‌ و حرفه‌ای‌ تأکید بیشتری‌ کنند.همچنین‌ باید به‌ فکر تدوین‌ برنامه‌های‌ تحصیلی‌ جدیدی‌ باشند که‌ بانیازهای‌ کارفرمایان‌ همخوانی‌ بیشتری‌ دارد و در عین‌حال‌ برای‌جوانان‌ نیز جذاب‌تر است‌. یونسکو موظف‌ است‌ به‌منظور کاهش‌پی‌آمدهای‌ منفی‌ مهاجرت‌ یکسویه‌ افراد آموزش‌دیده‌ از کشورهای‌درحال‌ توسعه‌ به‌ کشورهای‌ توسعه‌ یافته‌، و همچنین‌ تقویت‌ آموزش‌و پژوهش‌ و افزایش‌ کیفیت‌ آن‌ در کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌، زمینه‌های‌ تعامل‌ دوسویه‌ و نزدیک‌تر دست‌اندرکاران‌ علم‌ وتکنولوژی‌ را در سراسر جهان‌ فراهم‌ آورد و آموزش‌ رده‌ ـ جهانی‌ وزیربنای‌ پژوهشی‌ را در کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌ ایجاد کند.

2ـ4ـ آموزش‌ علم‌

41ـ دولت‌ها باید به‌ بهبود آموزش‌ علم‌ در همه‌ سطوح‌، با توجه‌ ویژه‌به‌ حذف‌ آثار تعصب‌ جنسیتی‌ و تعصب‌ علیه‌ گروه‌های‌ محروم‌بالاترین‌ اولویت‌ را اختصاص‌ دهند و با افزایش‌ آگاهی‌ عمومی‌ به‌علم‌، عمومی‌سازی‌ آن‌ را ترویج‌ نمایند. به‌منظور تقویت‌ بنیه‌ حرفه‌ای‌معلمان‌ و آموزگاران‌ در رویارویی‌ با تغییرات‌، به‌ اقدامات‌ زیادی‌ نیازاست‌. همچنین‌ برای‌ رفع‌ مشکل‌ نبود معلمان‌ و آموزگاران‌ کارآمد وآموزش‌دیده‌ علمی‌، به‌ویژه‌ در کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌ بایدکوشش‌های‌ ویژه‌ای‌ صورت‌ گیرد.

42ـ آموزش‌دهندگان‌ علم‌ در همه‌ سطوح‌ اعم‌ از آموزگاران‌رسمی‌ و غیررسمی‌، برای‌ ایفای‌ بهتر وظایف‌ آموزشی‌ خویش‌ بایدهمواره‌ امکان‌ به‌روز کردن‌ دانش‌ خود را داشته‌ باشند.

43ـ نظام‌های‌ آموزش‌ ملی‌ در پاسخ‌ به‌ نیازهای‌ آموزشی‌ در حال‌تغییر جوامع‌، باید این‌ توانایی‌ را داشته‌ باشند که‌ با توجه‌ به‌ تنوع‌جنسی‌ و فرهنگی‌، برنامه‌های‌ تحصیلی‌ جدید و منابع‌ و شیوه‌های‌آموزشی‌ نوین‌ را طراحی‌ یا شناسایی‌ کنند. پژوهش‌ در زمینه‌ آموزش‌علم‌ و تکنولوژی‌ نیازمند اختیار کردن‌ وجهه‌ای‌ ملی‌ و بین‌المللی‌ ازطریق‌ تأسیس‌ و شبکه‌سازی‌ مراکز تخصصی‌ در سراسر جهان‌ باهمکاری‌ یونسکو و سایر سازمان‌های‌ بین‌المللی‌ مربوطه‌ است‌.

44ـ مؤسسه‌های‌ آموزشی‌ باید دانش‌آموزان‌ را تشویق‌ کنند تا به‌یاری‌ سیاست‌گذاری‌ درباره‌ آموزش‌ و پژوهش‌ بشتابند.

45ـ دولت‌ها باید حمایت‌ روزافزون‌ خود را از برنامه‌های ‌منطقه‌ای‌ و بین‌المللی‌ آموزش‌ عالی‌ و شبکه‌سازی‌ مؤسسه‌های‌آموزش‌ عالی‌ با تأکید ویژه‌ بر همکاری‌ شمال‌ ـ جنوب‌ و جنوب‌ ـجنوب‌ اعلام‌ دارند; زیرا این‌ها ابزارهای‌ مهمی‌ هستند که‌ می‌توانند بنیان‌ منابع‌ علمی‌ و تکنولوژیکی‌ همه‌ کشورها، به‌ویژه‌ کشورهای‌کوچک‌ و کمتر توسعه‌یافته‌ را تقویت‌ کنند.

46ـ سازمان‌های‌ غیردولتی‌ باید در تقسیم‌ تجارب‌ مربوط به‌یادگیری‌ و آموزش‌ نقش‌ مهمی‌ ایفا کنند.

47ـ مؤسسه‌های‌ آموزشی‌ باید دانش‌آموزان‌ و دانشجویان‌ را ازآموزش‌ علمی‌ پایه‌ در سایر زمینه‌های‌ غیر از علم‌ نیز بهره‌مند کنند ونیز فرصت‌هایی‌ برای‌ یادگیری‌ و آموزش‌ علوم‌ در تمام‌ مدت‌ زندگی‌فراهم‌ آورند.

48ـ دولت‌ها، سازمان‌های‌ بین‌المللی‌ و مؤسسه‌های‌ حرفه‌ای‌مربوطه‌ باید درجهت‌ افزایش‌ و تقویت‌ برنامه‌هایی‌ بکوشند که‌ به‌پرورش‌ روزنامه‌نگاران‌ و خبرنگاران‌ علمی‌ و به‌طور کلی‌ افرادی‌منجر می‌شود که‌ در افزایش‌ آگاهی‌ عمومی‌ به‌ علم‌ نقش‌ دارند.همچنین‌ ضروری‌ است‌ به‌منظور عرضه‌ نهاده‌های‌ علمی‌ وتکنولوژیکی‌ مناسب‌ به‌ شکل‌ ساده‌ و قابل‌ فهم‌ و به‌ نحوی‌ که‌ موجب‌توسعه‌ انجمن‌های‌ محلی‌ گردد، برنامه‌ای‌ بین‌المللی‌ در جهت‌گسترش‌ ادبیات‌ و فرهنگ‌ علمی‌ قابل‌ دسترس‌ برای‌ همگان‌، طراحی‌شود.

49ـ مقامات‌ ملی‌ و مؤسسه‌های‌ تأمین‌کننده‌ منابع‌ مالی‌ بایدموزه‌ها و مراکزعلمی‌ را که‌ به‌مثابه‌ عناصر مهم‌ آموزش‌ عمومی‌ علم‌هستند، فعال‌تر کنند. با توجه‌ به‌ منابع‌ موجود در کشورهای‌ درحال‌توسعه‌ و برای‌ تکمیل‌ آموزش‌های‌ رسمی‌ و غیررسمی‌ موجود،روش‌ آموزش‌ از راه‌ دور باید به‌طور گسترده‌ به‌ کار گرفته‌ شود.

2ـ5 ـ علم‌ برای‌ صلح‌ و حل‌ و فصل‌منازعات‌

50ـ  اصول‌ اساس‌ صلح‌ و همزیستی‌ باید بخشی‌ مهم‌ از آموزش‌ وپرورش‌ در همه‌ سطوح‌ را تشکیل‌ دهند. به‌ نحوی‌ که‌ دانش‌آموزان‌ ودانشجویان‌ علم‌ را آگاه‌ کنند که‌ مسئولیت‌ ویژه‌ آن‌ها احتراز از کاربرددانش‌ و مهارت‌های‌ علمی‌ در فعالیت‌هایی‌ است‌ که‌ صلح‌ و امنیت‌ رابه‌ خطر می‌اندازند.

51 ـ شرکت‌های‌ دولتی‌ و خصوصی‌ تأمین‌کننده‌ منابع‌ مالی‌،موظف‌ به‌ ایجاد یا تقویت‌ مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌ای‌ هستند که‌ به‌پژوهش‌ بین‌ رشته‌ای‌ در زمینه‌های‌ صلح‌ و کاربردهای‌ صلح‌آمیز علم‌و تکنولوژی‌ می‌پردازند. همه‌ کشورها باید مشارکت‌ خود را در این‌کار چه‌ در سطح‌ ملی‌ و چه‌ از طریق‌ مشارکت‌ در فعالیت‌های‌بین‌المللی‌ تضمین‌ کنند. همچنین‌ کمک‌های‌ بخش‌های‌ عمومی‌ ودولتی‌ به‌ پژوهش‌ در زمینه‌ علل‌ و پی‌آمدهای‌ مختلف‌ جنگ‌ها،پیش‌گیری‌ از منازعات‌ و حل‌وفصل‌ آن‌ها باید افزایش‌ یابد.

50 ـ دولت‌ها و بخش‌ خصوصی‌ باید با سرمایه‌گذاری‌ دربخش‌های‌ علم‌ و تکنولوژی‌، مسائلی‌ را که‌ ریشه‌ بسیاری‌ از منازعات‌بالقوه‌ هستند  (نظیر مصرف‌ انرژی‌، رقابت‌ برای‌ منابع‌، و آلودگی‌ هوا،خاک‌ و آب‌) را به‌طور مستقیم‌ بررسی‌ کنند.

53ـ بخش‌های‌ نظامی‌ و غیرنظامی‌، (نظیر دانشمندان‌ ومهندسان‌) در زمینه‌ جست‌وجوی‌ راه‌هایی‌ برای‌ حل‌ مشکلات‌ ناشی‌از انباشت‌ سلاح‌ در انبارها و مین‌های‌ زمینی‌ باید با یکدیگر همکاری‌کنند.

54ـ به‌منظور پایین‌ آوردن‌ هزینه‌های‌ نظامی‌ و کاهش‌جهت‌گیری‌ علم‌ به‌ سمت‌ کاربردهای‌ نظامی‌، باید گفت‌وگو میان‌نمایندگان‌ دولت‌ها، جامعه‌ مدنی‌ و دانشمندان‌ ترویج‌ شود.

2ـ6ـ علم‌ و سیاست‌

55ـ به‌منظور تقویت‌ بنیان‌ منابع‌ انسانی‌، باید سیاست‌هایی‌ در جهت‌تأسیس‌ مؤسسه‌های‌ علمی‌، بهبود و ترفیع‌ آموزش‌ علم‌، انضمام‌ علم‌به‌ فرهنگ‌ ملی‌، توسعه‌ زیربناها و افزایش‌ ظرفیت‌ها و توانایی‌های‌تکنولوژیک‌ و ابتکاری‌، و سیاست‌ ملی‌ که‌ کمک‌ پایدار و بلندمدتی‌ به‌علم‌ وتکنولوژی‌ می‌کند، به‌ کار گرفته‌ شود.

56ـ اجرای‌ سیاست‌های‌ علمی‌ و تکنولوژیکی‌ باید مناسبات‌اجتماعی‌، صلح‌، تنوع‌ فرهنگی‌ و تفاوت‌های‌ جنسی‌ را آشکارامدنظر قرار دهند. برای‌ تسهیل‌ بحث‌ دموکراتیک‌ درباره‌ انتخاب‌های‌سیاست‌ علمی‌، باید سازوکارهای‌ مشارکتی‌ مناسب‌ ایجاد شود.همچنین‌ زنان‌ باید در طراحی‌ این‌ سیاست‌ها فعالانه‌ مشارکت‌جویند.

57ـ به‌منظور تدوین‌ راهبردهای‌ کوتاه‌مدت‌ و بلندمدتی‌ که‌ به‌توسعه‌ دقیق‌ و عادلانه‌ اجتماعی‌ و اقتصادی‌ منجر شود، همه‌ کشورهاموظفند سیاست‌ علمی‌ و تکنولوژیک‌ را با در نظر گرفتن‌ دیدگاه‌ها وآرای‌ همه‌ بخش‌های‌ جامعه‌ از جمله‌ جوانان‌، به‌طور نظام‌مند بررسی‌و تجزیه‌وتحلیل‌ کنند. به‌منظور دست‌یابی‌ به‌ نگرش‌ متوازن‌ جهانی‌درباره‌ تأثیر تکنولوژی‌ بر فرهنگ‌ و نظام‌های‌ اجتماعی‌، یونسکو بایدعلاوه‌ بر گزارش‌ جهانی‌ علم‌ کنونی‌، به‌ انتشار گزارش‌ جهانی‌تکنولوژی‌ نیز توجه‌ کند.

58ـ دولت‌ها باید از برنامه‌های‌ تحصیلات‌ عالی‌ که‌ درباره‌سیاست‌ علمی‌ و تکنولوژیک‌ و جوانب‌ اجتماعی‌ علم‌ است‌، حمایت‌کنند. همچنین‌ ضروری‌ است‌ دانشمندان‌ و متخصصان‌ مربوطه‌ ازآموزش‌های‌ لازم‌ در زمینه‌ مسائل‌ حقوقی‌، اخلاقی‌ و قواعد ومقررات‌ هدایت‌کننده‌ توسعه‌ و نیز تحقیق‌ در زمینه‌های‌ راهبردی‌نظیر تکنولوژی‌های‌ اطلاعاتی‌ و ارتباطاتی‌، تنوع‌ زیستی‌ و زیست‌تکنولوژی‌ بهره‌مند شوند. مدیران‌ و سیاست‌گذاران‌ علمی‌ برای‌پاسخ‌گویی‌ به‌ نیازهای‌ متغیر جامعه‌ مدرن‌ در قلمرو مسائل‌ علمی‌ وتکنولوژیکی‌، باید امکان‌ آموزش‌ منظم‌ و به‌روز کردن‌ دانش‌ خود راداشته‌ باشند.

59ـ سیاست‌ دولت‌ها باید در جهت‌ حمایت‌ از توسعه‌ بیشتر وتأسیس‌ مؤسسات‌ خدمات‌ آماری‌ ملی‌ای‌ باشد که‌ قادرند درباره‌جنبش‌ها و گروه‌های‌ مختلفی‌ که‌ در زمینه‌ آموزش‌ علم‌ و تحقیق‌ وتوسعه‌ فعالیت‌ می‌کنند، اطلاعات‌ دقیق‌ و سودمندی‌ در اختیارسیاست‌گذاران‌ اصلی‌ علم‌ و تکنولوژی‌ قرار دهند. البته‌ تحقق‌ این‌هدف‌ در کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌ منوط به‌ یاری‌ مؤثر جامعه‌بین‌الملل‌، متخصصان‌ فنی‌ یونسکو و سایر سازمان‌های‌ بین‌المللی‌است‌.

60ـ دولت‌ در کشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ و کشورهای‌ درحال‌گذار موظف‌ است‌ موقعیت‌ و جایگاه‌ حرفه‌های‌ علمی‌، آموزشی‌ وفنی‌ را تقویت‌ کند و به‌منظور بهبود شرایط کار، افزایش‌ ظرفیت‌جامعه‌ برای‌ حفظ دانشمندان‌ تربیت‌شده‌ و گسترش‌ شغل‌های‌ جدیددر زمینه‌ علم‌ و تکنولوژی‌، به‌ طور مؤثر بکوشد. همچنین‌ برنامه‌هایی‌برای‌ ایجاد همکاری‌ بین‌ دانشمندان‌، مهندسان‌ و تکنولوژیست‌هایی‌که‌ از این‌ کشورها به‌ کشورهای‌ توسعه‌یافته‌ مهاجرت‌ کرده‌اند،طراحی‌ کرده‌، در سطح‌ جامعه‌ گسترش‌ دهد.

61ـ دولت‌ها در سیاست‌گذاری‌های‌ مربوط به‌ فرایند تحول‌اقتصادی‌ و تکنولوژیک‌ باید از یاری‌ کارشناسان‌ علمی‌، روشمندانه‌تر استفاده‌ کنند، به‌ نحوی‌ که‌ کمک‌ دانشمندان‌ بخش‌جدایی‌ناپذیر هر برنامه‌ای‌ باشد که‌ ضمن‌ توسعه‌ صنعتی‌ یا تجدیدساختار، به‌ ابتکارات‌ و اقدامات‌ کمک‌ می‌کنند.

62ـ مشورت‌ علمی‌، عاملی‌ بسیار ضروری‌ برای‌ سیاست‌گذاری‌آگاهانه‌ در این‌ جهان‌ پیچیده‌ است‌. بنابراین‌ دانشمندان‌ و مؤسسه‌های‌علمی‌، مسئله‌ ارائه‌ مشورت‌های‌ مستقل‌ که‌ در نهایت‌ نفع‌ علمی‌ آن‌هارا نیز در بردارد، به‌ مثابه‌ مسئولیتی‌ مهم‌ باید تلقی‌ کنند.

63ـ دولت‌ها باید سازوکارهایی‌ را که‌ امکان‌ دسترسی‌ به‌هنگام‌به‌ مفیدترین‌ اطلاعات‌ موجود در جامعه‌ علمی‌ در بهترین‌ منابع‌تخصصی‌ را در همه‌ سطوح‌ تضمین‌ می‌کنند، ایجاد و به‌طور منظم‌ درآن‌ تجدیدنظر کنند. این‌ سازوکارها باید آشکار، فعال‌ و شفاف‌ باشند. دولت‌ها باید اطلاعات‌ علمی‌ را در رسانه‌هایی‌ منتشر کنند که‌ درسطح‌ وسیعی‌ در دسترس‌ مردم‌ قرار دارند.

64ـ دولت‌ها در همکاری‌ با مؤسسه‌های‌ وابسته‌ به‌ سازمان‌ ملل‌متحد و سازمان‌های‌ علمی‌ بین‌المللی‌ باید فرایند مشورت‌ علمی‌بین‌المللی‌ را به‌مثابه‌ روشی‌ مفید که‌ به‌ سیاست‌ ایجاد وفاق‌ بین‌ دولتی‌در سطوح‌ منطقه‌ای‌ و بین‌المللی‌ کمک‌ می‌کند و کنوانسیون‌های ‌منطقه‌ای‌ و بین‌المللی‌ را به‌ اجرا درمی‌آورد، تقویت‌ کنند.

65ـ همه‌ کشورها موظف‌ به‌ حمایت‌ از حقوق‌ مالکیت‌ فکری‌ وتأیید دسترسی‌ به‌ داده‌ها و اطلاعات‌ ضروری‌ برای‌ پیشرفت‌ علمی‌هستند. به‌منظور ایجاد چارچوب‌ حقوقی‌ بین‌المللی‌ مناسب‌، سازمان‌بین‌المللی‌ مالکیت‌ فکری‌ باید با همکاری‌ سازمان‌های‌ بین‌المللی‌مربوطه‌ به‌ طورمستمر مسئله‌ انحصارات‌ دانش‌ را مطرح‌ کند وسازمان‌ تجارت‌ جهانی‌ درخلال‌ گفت‌وگوهای‌ جدید موافقت‌نامه‌مربوط به‌ جوانب‌ تجاری‌ حقوق‌ مالکیت‌ فکری‌، ابزارهایی‌ را که‌هدف‌ آن‌ها تأمین‌ منابع‌ مالی‌ لازم‌ برای‌ پیشرفت‌ علم‌ در جنوب‌همراه‌ با مشارکت‌ کامل‌ جامعه‌ علمی‌ است‌، بگنجاند. به‌ این‌ منظورضروری‌ است‌ برنامه‌های‌ بین‌المللی‌ شورای‌ بین‌المللی‌ علم‌ و پنج‌برنامه‌ بین‌ دولتی‌ یونسکو، از طریق‌ ایجاد هماهنگی‌ در جمع‌آوری‌ وپردازش‌ اطلاعات‌ و تسهیل‌ دسترسی‌ به‌ دانش‌ علمی‌، نقش‌سازمان‌دهنده‌ را ایفا نمایند.

3ـ علم‌ در جامعه‌ و علم‌ برای‌ جامعه‌

66ـ هدف‌  هر پژوهش‌ علمی‌ و کاربرد دانش‌ علمی‌ همیشه‌ باید رفاه‌بشر، رعایت‌ شأن‌ انسان‌ و حقوق‌ بنیادی‌ او، و گوشزد کردن‌ مسئولیت‌مشترک‌ ما در قبال‌ نسل‌های‌ آینده‌ باشد.

3ـ1ـ الزامات‌ اجتماعی‌ و شأن‌ انسان‌

67ـ دولت‌ها، سازمان‌های‌ بین‌المللی‌ و مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌موظفند با در نظر گرفتن‌ اولویت‌های‌ پژوهشی‌ هر کشور، پژوهش‌بین‌ رشته‌ای‌ را به‌ویژه‌ با هدف‌ شناسایی‌، فهم‌ و حل‌ مسائل‌ انسانی‌ یااجتماعی‌ مبرم‌ ترویج‌ کنند.

68ـ ضروری‌ است‌ همه‌ کشورها به‌منظور شناخت‌ و مدیریت‌تنش‌های‌ ناشی‌ از روابط بین‌  علم‌ و تکنولوژی‌ از یک‌سو و جوامع‌مختلف‌ و مؤسسه‌های‌ آنان‌ از سوی‌ دیگر، پژوهش‌ علوم‌ اجتماعی‌ راترویج‌ و حمایت‌ کنند و با تجزیه‌ و تحلیل‌ آثار احتمالی‌ تکنولوژی‌ برمردم‌ و جامعه‌، به‌ انتقال‌ آن‌ مبادرت‌ نمایند.

69ـ ساختار مؤسسه‌های‌ علمی‌ و طراحی‌ برنامه‌های‌ تحصیلی‌باید آزاد و انعطاف‌پذیر باشد تا با نیازهای‌ آتی‌ جوامع‌ انطباق‌ یابد.همچنین‌ دانشمندان‌ جوان‌ باید از آموزش‌های‌ لازم‌ برای‌ فهم‌ و درک‌مسائل‌ اجتماعی‌ و بیرون‌ آمدن‌ از قلمرو رشته‌ تخصصی‌ خود ومحدود نشدن‌ در این‌ قلمرو، بهره‌مند شوند.

70ـ برنامه‌های‌ تحصیلی‌ دانشگاه‌ها برای‌ دانشجویان‌ علم‌ بایدعلاوه‌ بر مباحث‌ نظری‌، دربرگیرنده‌ واحدهای‌ عملی‌ باشد تامطالعاتشان‌ را به‌ نیازها و واقعیت‌های‌ علمی‌ پیوند زند.

3ـ2ـ مسائل‌ اخلاقی‌

71ـ اخلاق‌ و مسئولیت‌ علمی‌ باید بخش‌ جدایی‌ناپذیر آموزش‌ وپرورش‌ همه‌ دانشمندان‌ باشد. تزریق‌ نگرش‌ مثبت‌ درباره‌ اندیشه‌ وهوشیاری‌ به‌ دانشجویان‌ و آگاه‌ کردن‌ آن‌ها به‌ مسائل‌ پیچیده‌اخلاقی‌ای‌ که‌ ممکن‌ است‌ در زندگی‌ حرفه‌ای‌ خود با آن‌ مواجه‌شوند، بسیار مهم‌ است‌. دانشمندان‌ جوان‌ باید به‌شیوه‌ای‌ مناسب‌ به‌رعایت‌ پای‌بندی‌ به‌ اصول‌ اخلاقی‌ و پذیرش‌ مسئولیت‌های‌ علمی‌تشویق‌ شوند. کمیسیون‌ جهانی‌ اخلاق‌ دانش‌ علمی‌ و تکنولوژی‌یونسکو و کمیته‌ دائمی‌ مسئولیت‌ و اخلاق‌ علمی‌ شورای‌ بین‌المللی‌علم‌، به‌طور مشترک‌ مسئولیت‌ ویژه‌ای‌ برای‌ پی‌گیری‌ این‌ مسئله‌برعهده‌ دارند.

72ـ مؤسسه‌های‌ پژوهشی‌، بررسی‌ و مطالعه‌ جوانب‌ اخلاقی‌ کارعلمی‌ را باید ترویج‌ کنند. برای‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ و کنترل‌ پیامدهای‌اخلاقی‌ و شیوه‌های‌ تنظیم‌ کار علمی‌، به‌ برنامه‌های‌ پژوهش‌ بین‌رشته‌ای‌ ویژه‌ای‌ نیاز است‌.

73ـ جامعه‌ علمی‌ بین‌المللی‌ با همکاری‌ سایر دست‌اندرکاران‌باید به‌ ترویج‌ بحثی‌ عمومی‌ درباره‌ گسترش‌ اخلاق‌ زیست‌محیطی‌ وقواعد و مقررات‌ زیست‌محیطی‌ برای‌ اداره‌ امور، همت‌ گمارد.

74ـ از مؤسسه‌های‌ علمی‌ درخواست‌ می‌شود تا خود را باالگوهای‌ اخلاقی‌ تطبیق‌ دهند و این‌ حق‌ را برای‌ دانشمندان‌ محترم‌شمارند که‌ دیدگاه‌های‌ خود را درباره‌ مسائل‌ اخلاقی‌ آزادانه‌ بیان‌ کنندو هرگونه‌ استفاده‌ نادرست‌ یا سوءاستفاده‌ از پیشرفت‌های‌ علمی‌ وتکنولوژیکی‌ را اعلام‌ نمایند.

75ـ دولت‌ها و سازمان‌های‌ غیردولتی‌ به‌ویژه‌ سازمان‌های‌ علمی‌و پژوهشی‌ باید درباره‌ مسائل‌ اخلاقی‌ مباحثاتی‌ ترتیب‌ دهند، ازجمله‌ بحث‌های‌ عمومی‌ درخصوص‌ پی‌آمدهای‌ اخلاقی‌ کارعلمی‌.همچنین‌ دانشمندان‌ و سازمان‌های‌ علمی‌ و پژوهشی‌ باید به‌ اندازه‌کافی‌ در سازمان‌های‌ تصمیم‌گیری‌ و قانون‌گذاری‌ مربوطه‌ نماینده‌داشته‌ باشند. این‌ فعالیت‌ها باید به‌طور نهادی‌ ترویج‌، و به‌مثابه‌ بخشی‌از کار و مسئولیت‌ دانشمندان‌ به‌ رسمیت‌ شناخته‌ شوند نیزانجمن‌های‌ علمی‌ موظفند برای‌ اعضای‌ خود اصول‌ اخلاقی‌ تدوین‌نمایند.

76ـ دولت‌ها باید ایجاد سازوکارهای‌ مناسب‌ برای‌ بیان‌ مسائل‌اخلاقی‌ مربوط به‌ استفاده‌ دانش‌ علمی‌ و کاربردهای‌ آن‌ به‌ویژه‌ درزمینه‌هایی‌ که‌ کمبود آن‌ها احساس‌ می‌شود ـ را ترغیب‌ نمایند. نیزسازمان‌های‌ غیردولتی‌ و مؤسسه‌های‌ علمی‌ باید تأسیس‌ کمیته‌های‌اخلاقی‌ را در زمینه‌های‌ تخصصی‌ خود ترویج‌ کنند.

77ـ از دولت‌های‌ عضو یونسکو درخواست‌ می‌شود تافعالیت‌های‌ مربوط به‌ کمیته‌ بین‌المللی‌ اخلاق‌ زیستی‌ و کمیسیون‌جهانی‌ اخلاق‌ دانش‌ علمی‌ و تکنولوژی‌ را تقویت‌ و معرفی‌ مناسب‌آن‌ را تضمین‌ نمایند.

3ـ3ـ گسترش‌ مشارکت‌ در علم‌

78ـ مؤسسه‌های‌ دولتی‌، سازمان‌های‌ بین‌المللی‌، دانشگاه‌ها ومؤسسه‌های‌ پژوهشی‌ باید مشارکت‌ کامل‌ زنان‌ را در برنامه‌ریزی‌،جهت‌گیری‌، هدایت‌ و ارزیابی‌ فعالیت‌های‌ پژوهشی‌ تضمین‌ کنند; ازآن‌رو که‌ مشارکت‌ فعال‌ زنان‌ در ترسیم‌ دستور کار و تعیین‌ سمت‌ وسوی‌ پژوهش‌های‌ علمی‌ آتی‌ ضروری‌ است‌.

79ـ مشارکت‌ کامل‌ گروه‌های‌ محروم‌ نیز باید در همه‌ جوانب‌فعالیت‌های‌ پژوهشی‌ از جمله‌ توسعه‌ پژوهش‌ و تعیین‌ خطمشی‌ آتی‌آن‌ تضمین‌ شود.

80ـ همه‌ کشورها با مشارکت‌ یونسکو و سایر سازمان‌های‌بین‌المللی‌ مربوطه‌ باید بکوشند با استفاده‌ از یک‌ شیوه‌ استاندارد شده‌بین‌المللی‌ به‌ جمع‌آوری‌ اطلاعاتی‌ در زمینه‌ آمارهای‌ مربوط به‌ علم‌ وتکنولوژی‌ توزیع‌ شده‌ برمبنای‌ جنسیت‌ همت‌ گمارند.

81ـ دولت‌ها و مؤسسه‌های‌ آموزشی‌ از همان‌ مراحل‌ اولیه‌یادگیری‌ باید به‌ شناسایی‌ و حذف‌ آن‌ دسته‌ از شیوه‌های‌ آموزشی‌بپردازند که‌ آثار تبعیض‌آمیز دارند. این‌ امر موجب‌ می‌شود میزان‌مشارکت‌ موفقیت‌آمیز همه‌ بخش‌های‌ جامعه‌ ازجمله‌ گروه‌های‌محروم‌، در علم‌ افزایش‌ یابد.

82ـ برای‌ حذف‌ آثار آشکار و پنهان‌ شیوه‌های‌ تبعیض‌آمیز درفعالیت‌های‌ پژوهشی‌ از هیچ‌ تلاشی‌ نباید فروگذاری‌ کرد. همچنین‌به‌منظور تسهیل‌ دست‌یابی‌ دانشمندان‌ جوان‌ به‌ شغل‌های‌ مناسب‌ درزمینه‌ علم‌ باید ساختارهای‌ منعطف‌تر و نفوذپذیرتری‌ ایجاد گردد.در همه‌ فعالیت‌های‌ علمی‌ و تکنولوژیکی‌ از جمله‌ شرایط کار بایداقداماتی‌ با هدف‌ نیل‌ به‌ عدالت‌ اجتماعی‌ طراحی‌، اجرا و کنترل‌ شود.

3ـ4ـ علم‌ نوین‌ و سایر نظام‌های‌ دانش‌

83ـ از دولت‌ها درخواست‌ می‌شود تا به‌ تنظیم‌ سیاست‌های‌ ملی‌ای‌بپردازند که‌ ضمن‌ فراهم‌ آوردن‌ امکان‌ استفاده‌ وسیع‌تر از اشکال‌سنتی‌ یادگیری‌ و دانش‌، بازدهی‌ مناسب‌ آن‌ را در صورت‌تجاری‌سازی‌ علم‌ تضمین‌ می‌کنند.

84ـ حمایت‌ گسترده‌ و شدید از فعالیت‌هایی‌ که‌ در سطوح‌ ملی‌و بین‌المللی‌ در زمینه‌ نظام‌های‌ دانش‌ محلی‌ و سنتی‌ صورت‌ می‌گیرد،باید بررسی‌ شود.

85ـ کشورها در کنار استخراج‌ اصولی‌ که‌ کاربرد نظام‌ علمی‌ وتکنولوژیکی‌ مورد نظرشان‌ را افزایش‌ می‌دهد، باید به‌ شناخت‌ وکاربرد بهتر نظام‌های‌ دانش‌ سنتی‌ نیز همت‌ گمارند و دانش‌ بایدبه‌طور همزمان‌ به‌ داخل‌ و خارج‌ جوامع‌ روستایی‌ انتقال‌ یابد.

86ـ دولت‌ها و سازمان‌های‌ غیردولتی‌، نظام‌ دانش‌ سنتی‌ را ازطریق‌ کمک‌ مؤثر به‌ جوامعی‌ که‌ پدیدآورندگان‌ و نگهبانان‌ این‌ دانش‌به‌ شمار می‌روند و آشنایی‌ با شیوه‌های‌ زندگی‌، زبان‌، سازمان‌اجتماعی‌ و محیطهایی‌ که‌ این‌ افراد در آن‌ زندگی‌ می‌کنند، باید حفظنمایند و سهم‌ زنان‌ را به‌ حکم‌ آن‌ که‌ بخش‌ عمده‌ای‌ از دانش‌ سنتی‌ درمیان‌ آنان‌ ذخیره‌ شده‌ است‌، به‌ رسمیت‌ بشناسند.

87ـ دولت‌ها به‌ منظور کشف‌ روابط موجود میان‌ نظام‌های‌متفاوت‌ دانش‌، باید همکاری‌ بین‌ دارندگان‌ دانش‌ سنتی‌ و دانش‌جدید را تقویت‌ و به‌هم‌ پیوستگی‌های‌ منافع‌ متقابل‌ را ترویج‌ نمایند.

مؤخره‌

88ـ ما، شرکت‌کنندگان‌ در همایش‌ جهانی‌ علم‌ آمادگی‌ خود را برای‌نیل‌ به‌ اهداف‌ برشمرده‌ شده‌ در اعلامیه‌ علم‌ و کاربرد دانش‌ علمی‌اعلام‌ و از توصیه‌هایی‌ که‌ در زیر برای‌ پی‌گیری‌ این‌ اهداف‌ بیان‌ شده‌است‌، حمایت‌ می‌کنیم‌.

89ـ همه‌ شرکت‌کنندگان‌ در این‌ همایش‌، دستور کار مذکور رابه‌مثابه‌ چارچوبی‌ برای‌ عمل‌ تلقی‌ و سایر دست‌اندرکاران‌ را به‌رعایت‌ آن‌ تشویق‌ می‌نمایند. به‌ این‌ منظور، دولت‌ها، سازمان‌ ملل‌متحد و همه‌ دست‌اندرکاران‌ دیگر، هنگام‌ برنامه‌ریزی‌ یا اجرای‌اقدامات‌ و فعالیت‌های‌ اساسی‌ مربوط به‌ علم‌ و کاربردهای‌ آن‌ باید ازاین‌ دستور کار یا بخش‌های‌ مربوطه‌ آن‌ استفاده‌ کنند. دراین‌ راه‌،برنامه‌ عملی‌ کاملا چندجانبه‌ و چند وجهی‌ای‌ تدوین‌ واجرا خواهدشد. ما همچنین‌ متقاعد شدیم‌ که‌ دانشمندان‌ جوان‌ باید نقش‌ مهمی‌در پی‌گیری‌ این‌ چارچوب‌ عمل‌ ایفا کنند.

90ـ با درنظر داشتن‌ نتایج‌ شش‌ نشست‌ منطقه‌ای‌ که‌ یونسکودرباره‌ زنان‌ و علم‌ برگزار کرده‌ است‌، همایش‌ تأکید می‌کند که‌دولت‌ها، مؤسسه‌های‌ آموزشی‌، اجتماعات‌ علمی‌، سازمان‌های‌غیردولتی‌ و جامعه‌ مدنی‌ با همکاری‌ مؤسسه‌های‌ دوجانبه‌ وبین‌المللی‌ برای‌ تضمین‌ مشارکت‌ کامل‌ زنان‌ و دختران‌ در همه‌جنبه‌های‌ علم‌ و تکنولوژی‌ باید اقدامات‌ زیر را اجرا کنند:

·       افزایش‌ دسترسی‌ دختران‌ و زنان‌ به‌ آموزش‌ علمی‌ در همه‌سطوح‌ نظام‌ آموزشی‌ داخلی‌;

·       بهبود شرایط استخدام‌، ابقا و پیشرفت‌ در همه‌ زمینه‌های‌پژوهش‌;

·    شروع‌ مبارزه‌ای‌ ملی‌، منطقه‌ای‌ و جهانی‌ با همکاری‌ یونسکوو یونیفم‌ برای‌ افزایش‌ آگاهی‌ درباره‌ کمک‌ زنان‌ به‌ علم‌ و تکنولوژی‌،و چیره‌ شدن‌ بر ذهنیت‌های‌ نادرستی‌ که‌ بین‌ دانشمندان‌،سیاست‌گذاران‌ و به‌طور کلی‌ جامعه‌ درباره‌ جنسیت‌ وجود دارد;

·    انجام‌ پژوهش‌هایی‌ با استفاده‌ از اطلاعاتی‌ که‌ بر مبنای‌ توزیع‌جنسیتی‌ و به‌منظور مستندسازی‌ موانع‌ و عوامل‌ مؤثر در گسترش‌نقش‌ زنان‌ در علم‌ و تکنولوژی‌ جمع‌آوری‌ و تجزیه‌ و تحلیل‌ شده‌است‌;

·       بررسی‌ امکان‌ اجرا و اسناد به‌ بهترین‌ روش‌ها و درس‌های‌آموخته‌ شده‌ از طریق‌ ارزیابی‌ پی‌آمدها و آثار آن‌;

·       تضمین‌ نمایندگی‌ مناسب‌ زنان‌ در مؤسسه‌ها و مجامع‌سیاست‌گذاری‌ و تصمیم‌گیری‌ ملی‌، منطقه‌ای‌ و بین‌المللی‌;

·       ایجاد شبکه‌ بین‌المللی‌ زنان‌ دانشمند;

·       تداوم‌ مستندسازی‌ کمک‌های‌ زنان‌ به‌ علم‌ وتکنولوژی‌;

برای‌ تقویت‌ این‌ ابتکارات‌ دولت‌ها باید به‌ ایجاد سازوکارهای‌مناسب‌، به‌ویژه‌ در جاهایی‌ که‌ هنوز وجود ندارد، اقدام‌ کنند تا بتواننددرجهت‌ حمایت‌ از نیل‌ به‌ این‌ اهداف‌ تغییرات‌ ضروری‌ در سیاست‌علمی‌ پدید آورند.

91ـ برای‌ تضمین‌ مشارکت‌ کامل‌ گروه‌های‌ محروم‌ در علم‌ وتکنولوژی‌ باید اقدامات‌ ویژه‌ای‌ نظیر آن‌چه‌ در زیر می‌آید، صورت‌گیرد:

·       رفع‌ موانع‌ موجود در نظام‌ آموزشی‌;

·       رفع‌ موانع‌ موجود در نظام‌ پژوهشی‌;

·       افزایش‌ آگاهی‌های‌ مربوط به‌ کمک‌ این‌ گروه‌ها به‌ علم‌وتکنولوژی‌ به‌منظور چیره‌ شدن‌ بر تفکرات‌ قالبی‌ موجود;

·       انجام‌ پژوهش‌هایی‌ با استفاده‌ از اطلاعاتی‌ که‌ برمبنای‌ توزیع‌جنسیتی‌ جمع‌آوری‌ شده‌ است‌، مستندسازی‌ موانع‌، بررسی‌ امکان‌اجرا و اسناد به‌ بهترین‌ روش‌ها;

·       تضمین‌ حضور نمایندگان‌ این‌ گروه‌ها در سازمان‌ها و مجامع‌سیاست‌گذاری‌;

92ـ اگرچه‌ بسیاری‌ از دست‌اندرکارانی‌ که‌ مسئولیت‌ عمل‌خویش‌ را برعهده‌ دارند، اهداف‌ این‌ همایش‌ را دنبال‌ خواهند کرد،اما یونسکو و شورای‌ بین‌المللی‌ علم‌ ـ که‌ در برگزاری‌ این‌ همایش‌ بااو همکاری‌ کرده‌ است‌ ـ باید در این‌ خصوص‌ همچون‌ یک‌ اتاق‌پایاپای‌ عمل‌ کنند. برای‌ این‌ منظور، همه‌ دست‌اندرکاران‌ بایداطلاعات‌ مربوط به‌ طرح‌ها و اقدامات‌ بعدی‌ خود را به‌ یونسکوبفرستند. در این‌ چارچوب‌ یونسکو و شورای‌ بین‌المللی‌ علم‌ همراه‌با سازمان‌های‌ مربوط وابسته‌ به‌ سازمان‌ ملل‌ متحد و کمک‌کنندگان‌دوجانبه‌، طرح‌های‌ دقیقی‌ برای‌ همکاری‌ علمی‌ بین‌المللی‌، به‌ویژه‌همکاری‌ منطقه‌ای‌ باید تدوین‌ کنند.

93ـ یونسکو و شورای‌ بین‌المللی‌ علم‌ به‌منظور توانمند کردن‌این‌ دو سازمان‌ برای‌ شناسایی‌ و گنجاندن‌ اقدامات‌ پی‌گیرانه‌ دربرنامه‌های‌ مربوطه‌ خویش‌ و حمایت‌ شدید از آن‌ها موظفند اعلامیه‌علم‌ و کاربرد دانش‌ علمی‌ و دستور کار علم‌ ـ چارچوبی‌ برای‌ عمل‌ رابه‌ ترتیب‌ به‌ همایش‌ عمومی‌ یونسکو و مجمع‌ عمومی‌ سازمان‌ ملل‌متحد تقدیم‌ کنند. سایر سازمان‌های‌ دست‌اندرکار نیز باید از طریق‌هیئت‌های‌ مدیره‌شان‌ اقدامات‌ مشابهی‌ صورت‌ دهند. مجمع‌ عمومی‌سازمان‌ ملل‌ متحد نیز باید نتایج‌ همایش‌ جهانی‌ علم‌ را بررسی‌ کند.

94ـ جامعه‌ بین‌المللی‌ باید از اقدامات‌ کشورهای‌ درحال‌ توسعه‌برای‌ اجرای‌ دستورکار علم‌ حمایت‌ کند.

95ـ دبیرکل‌ یونسکو و رئیس‌ شورای‌ بین‌المللی‌ علم‌ باید انتشارهرچه‌ گسترده‌تر نتایج‌ همایش‌ را تضمین‌ نمایند و اعلامیه‌ و دستورکار علم‌ ـ چارچوبی‌ برای‌ عمل‌ را برای‌ همه‌ کشورها، سازمان‌های‌بین‌المللی‌ و منطقه‌ای‌ مربوطه‌ و مؤسسه‌های‌ چندملیتی‌ بفرستند. ازتمامی‌ شرکت‌کنندگان‌ در همایش‌ درخواست‌ می‌شود تا به‌ انتشار این‌نتایج‌ یاری‌ رسانند.

96ـ ما خواستار افزایش‌ همکاری‌ بین‌ همه‌ دست‌اندرکاران‌ علم‌هستیم‌ و توصیه‌ می‌کنیم‌ یونسکو با همکاری‌ سایر دست‌اندرکاران‌، اهداف‌ همایش‌ جهانی‌ علم‌ را بار دیگر تجدید و اجرا کند. به‌ویژه‌این‌که‌ تا سال‌ 2001 یونسکو و شورای‌ بین‌المللی‌ اتحادیه‌های‌ علم‌باید به‌طور مشترک‌ گزارشی‌ تحلیلی‌ از دست‌آوردهای‌ این‌ همایش‌ ونحوه‌ اجرای‌ اهداف‌ و سایر اقداماتی‌ که‌ باید صورت‌ گیرد، برای‌دولت‌ها و دست‌اندرکاران‌ بین‌المللی‌ تهیه‌ کنند.